Το 2024 συμπληρώνονται 50 χρόνια από τη Μεταπολίτευση και την εγκαθίδρυση της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας, της μακροβιότερης δημοκρατικής περιόδου στην ιστορία της ελληνικής κοινωνίας. Πρόκειται για μια περίοδο στην οποία κατοχυρώθηκαν ατομικές και πολιτικές ελευθερίες, εδραιώθηκε το φιλελεύθερο-δημοκρατικό κράτος δικαίου, επιλύθηκε η μακρόχρονη πολιτειακή εκκρεμότητα με την κατάργηση της μοναρχίας και τέθηκαν οι βάσεις του κοινωνικού κράτους, ενώ ο κομματικός ανταγωνισμός κατέστη το κύριο πεδίο πολιτικού ανταγωνισμού. Υπό αυτή την έννοια, η μεταπολιτευτική διευθέτηση θα μπορούσε αναντίρρητα να χαρακτηριστεί ως «η εποχή της δημοκρατίας».
Ταυτόχρονα, τη Μεταπολίτευση σημάδεψαν μια σειρά από αντιφάσεις, ιδίως ως προς τον τρόπο με τον οποίο η χώρα εντάχθηκε στον διεθνή καταμερισμό εργασίας, οι οποίες διαμόρφωσαν ένα διαρκές παραγωγικό και αναπτυξιακό έλλειμμα, με απόληξη τη μεγάλη κρίση του 2010. Η Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία χαρακτηρίστηκε από μια κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική άνθηση, αλλά και από μια καθολική κρίση· από την ανάδυση ισχυρών συλλογικών αιτημάτων, αλλά και από αλλεπάλληλες διαψεύσεις συλλογικών προσδοκιών. Η «εποχή της δημοκρατίας» φέρει ανεξίτηλα το σημάδι της μαζικοποίησης της πολιτικής συμμετοχής, αλλά και της βαθμιαίας πολιτικής αποστράτευσης· της πύκνωσης και του πολλαπλασιασμού της οργανωμένης συλλογικής δράσης, αλλά και της εξατομίκευσης και της αποϊδεολογικοποίησης· της οικοδόμησης νέων δημόσιων κοινωνικών και αναπτυξιακών θεσμών, αλλά και της προϊούσας υποβάθμισης των δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών· της εμπέδωσης ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων και ελευθεριών και της διεύρυνσης των δημοκρατικών διαδικασιών, αλλά και της διάβρωσης των δικαιοκρατικών εγγυήσεων και της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών στη διάρκεια της κρίσης.
Οι αντιφάσεις που σημάδεψαν την εποχή της δημοκρατίας θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό και το μέλλον της. Γι’ αυτό και το ΕΝΑ επιλέγει να προσεγγίσει τη φετινή επέτειο στρέφοντας το βλέμμα στο αύριο, στο μέλλον της δημοκρατίας, της εμβληματικότερης παρακαταθήκης αυτής της 50ετίας. Υπό το πρίσμα της δημοκρατικής μεταπολιτευτικής εμπειρίας και των ποικίλων εκφάνσεών της σε κρίσιμα πεδία, θα επιχειρήσει να ανασυγκροτήσει το παρόν και να οραματιστεί το μέλλον της ελληνικής κοινωνίας.
Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΝΑ αναμετριέται στο συνέδριό του με μια σειρά από ερωτήματα που γεννούν οι κυρίαρχες αναγνώσεις της Μεταπολίτευσης και τα σύστοιχα αφηγήματα: Γιατί δεν κερδήθηκε τελικά το μεταπολιτευτικό στοίχημα της συλλογικής ευημερίας; Είναι άραγε ασύμβατες μεταξύ τους οι έννοιες της οικονομικής ανάπτυξης και της δημοκρατίας; Εάν ο μεταπολιτευτικός κύκλος έχει πια κλείσει οριστικά, ποιο θα μπορούσε να είναι σήμερα το βασικό αιτούμενο μιας «νέας Μεταπολίτευσης»; Μπορεί η μεταπολιτική και η μεταδημοκρατία να είναι το μέλλον της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας;
Σε μια προσπάθεια να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα, το ΕΝΑ επιλέγει να εξετάσει την πορεία της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας από τη σκοπιά της κοινωνίας, των κοινωνικών κινημάτων και των μετασχηματιστικών πολιτικών εγχειρημάτων. Εστιάζοντας στα αιτούμενα και τις προϋποθέσεις ενός προοδευτικού κοινωνικού μετασχηματισμού, θα επιχειρήσει να σκιαγραφήσει τους βασικούς άξονες μιας εναλλακτικής πρόσληψης του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος της χώρας, συνεξετάζοντας την οικονομία, την πολιτική και την κοινωνία, το περιβάλλον, τον πολιτισμό και τη θέση της Ελλάδας στον διεθνή γεωστρατηγικό ανταγωνισμό ως αλληλοσυνδεόμενα και αλληλεξαρτώμενα πεδία που επιδρούν καταλυτικά στην ποιότητα της δημοκρατίας.
Το πρόγραμμα
Παρασκευή 15 Νοεμβρίου
10.00-10.30 | Έναρξη/χαιρετισμός [Αίθουσα «Γεώργιος Καράντζας» – 1ος όροφος]
Τάκης Κορκολής, Γενικός Δ/ντής ΕΝΑ
10.30-11.45 | Οι οικονομικές πολιτικές της περιόδου 1974-2024 και οι αναγκαιότητες του σήμερα [Αίθουσα «Γεώργιος Καράντζας» – 1ος όροφος]
- Φίλιππος Σαχινίδης, πρώην Υπουργός Οικονομικών
- Γιώργος Σταθάκης, πρώην Υπουργός Οικονομίας και Περιβάλλοντος και Ενέργειας, μέλος Γνωμοδοτικού Συμβουλίου ΕΝΑ
- Γιώργος Χουλιαράκης, πρώην Υπουργός Οικονομικών
Συντονίστρια: Νικόλ Λειβαδάρη, δημοσιογράφος, Δ/ντρια ενημέρωσης Νaftemporiki TV
12.00-13.15 | Από τη μαζική συμμετοχή στην κρίση εκπροσώπησης: Κόμματα, κινήματα και κοινωνία των πολιτών στην Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία [Αίθουσα «Γεώργιος Καράντζας» – 1ος όροφος]
- Kώστας Ελευθερίου, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης ΔΠΘ, Συντονιστής Κύκλου Πολιτικής Ανάλυσης ΕΝΑ
- Μανίνα Κακεπάκη, Κύρια Ερευνήτρια, Ινστιτούτο Πολιτικών Ερευνών, ΕΚΚΕ
- Γιάννης Κουζής, Καθηγητής Εργασιακών Σχέσεων, Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο
- Δημήτρης Παπανικολόπουλος, ερευνητής, συγγραφέας, δρ. Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας
Συντονίστρια: Ιωάννα Κλεφτόγιαννη, δημοσιογράφος, εφημερίδα Το Βήμα
13.30-14.45 | Η Ελλάδα στη γειτονιά της και στον κόσμο: Από το «ανήκομεν εις την Δύσιν» σε μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική [Αίθουσα «Γεώργιος Καράντζας» – 1ος όροφος]
- Νικόλας Βουλέλης, δημοσιογράφος, πρώην Δ/ντής σύνταξης ΑΠΕ- ΜΠΕ, Δ/ντής Εφημερίδας των Συντακτών 2012-2022
- Ντανιέλα Μαρούδα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Διεθνούς Δικαίου, Πάντειο Πανεπιστήμιο, πρώην Πρόεδρος ECRI CoE
- Ανδρέας Παπασταύρου, Πρέσβης ε.τ.
- Σωτήρης Ρούσσος, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, μέλος Γνωμοδοτικού Συμβουλίου ΕΝΑ
Συντονίστρια: Έλενα Παπαδημητρίου, Δ/ντρια σύνταξης fyi.news
13.45-14.45 | Τουρισμός και χωροταξία στη μεταπολιτευτική Ελλάδα: Από την άναρχη ανάπτυξη σε μια βιώσιμη εθνική στρατηγική [Βιβλιοθήκη «Δημήτρης Ι. Πουρνάρας» – 2ος όροφος]
- Γιάννης Σπιλάνης, Καθηγητής, Τμήμα Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Συντονιστής: Γιώργος Λιάλιος, δημοσιογράφος, Καθημερινή
14.45-15.30 | Διάλειμμα για φαγητό
15.30-16.45 | Με ποιες κοινωνικές δυνάμεις χτίζουμε το μέλλον; Κοινωνική διαστρωμάτωση και κοινωνικές δυναμικές στη μεταπολιτευτική 50ετία [Αίθουσα «Γεώργιος Καράντζας» – 1ος όροφος]
- Βάλια Αρανίτου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΕΚΠΑ, Επιστημονική Δ/ντρια ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ, μέλος Γνωμοδοτικού Συμβουλίου ΕΝΑ
- Χαράλαμπος Κασίμης, Ομότιμος Καθηγητής, Τμήμα Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
- Δημήτρης Κατσορίδας, Επιστημονικός συνεργάτης ΙΝΕ-ΓΣΕΕ
- Γεωργία Πετράκη, Ομότιμη Καθηγήτρια, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Συντονίστρια: Ηρώ Ζαβογιάννη, πολιτική επιστήμων
16.30-17.30 | 1974-2024: Η εποχή της δημοκρατίας και το μέλλον της [Βιβλιοθήκη «Δημήτρης Ι. Πουρνάρας» – 2ος όροφος]
- Αντώνης Λιάκος, Ιστορικός, Ομότιμος Καθηγητής ΕΚΠΑ, μέλος Γνωμοδοτικού Συμβουλίου ΕΝΑ
- Αριστείδης Μπαλτάς, Ομότιμος Καθηγητής Φιλοσοφίας των Επιστημών, ΕΜΠ, πρώην Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού, μέλος Γνωμοδοτικού Συμβουλίου ΕΝΑ
Συντονιστής: Τάκης Κορκολής, Γενικός Δ/ντής ΕΝΑ
17.00-18.15 | Κοινωνικό κράτος, αναδιανομή και φορολογία στην Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία [Αίθουσα «Γεώργιος Καράντζας» – 1ος όροφος]
- Γεωργία Καπλάνογλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, ΕΚΠΑ
- Φραγκίσκος Κουτεντάκης, Επίκουρος Καθηγητής, Οικονομικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Κρήτης
- Θεόδωρος Μητράκος, Δ/ντής-Σύμβουλος και πρώην Υποδιοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος, μέλος Γνωμοδοτικού Συμβουλίου ΕΝΑ
- Παναγιώτης Νικολαΐδης, Δ/ντής Ερευνών EU TAX Observatory, Paris School of Economics
Συντονιστής: Γιάννης Αγουρίδης, δημοσιογράφος, Oικονομικός Ταχυδρόμος – ot.gr
18.30-19.45 | «Πρώτη φορά Αριστερά». Τι κατάφερε και τι όχι ο «λαός στην εξουσία»; Επιτεύγματα, δυνατότητες και αδυναμίες των δύο αριστερών μεταπολιτευτικών κυβερνητικών εγχειρημάτων (1981, 2015) [Αίθουσα «Γεώργιος Καράντζας» – 1ος όροφος]
- Γιάννης Δραγασάκης, πρώην Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Οικονομίας
- Λούκα Κατσέλη, πρώην Υπουργός Οικονομίας και Εργασίας
- Γεράσιμος Μοσχονάς, Καθηγητής, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο
- Μιχάλης Σπουρδαλάκης, Ομότιμος Καθηγητής, Τμήμα Κοινωνιολογίας, ΕΚΠΑ, μέλος Γνωμοδοτικού Συμβουλίου ΕΝΑ
Συντονιστής: Δημήτρης Μανιάτης, δημοσιογράφος, εφημερίδα Τα Νέα, συγγραφέας
– – –
Σάββατο 16 Νοεμβρίου
10.30-11.45 | Τι πιστεύουν οι Ελληνίδες και οι Έλληνες για την Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία; Παρουσίαση έρευνας κοινής γνώμης ΕΝΑ [Αίθουσα «Γεώργιος Καράντζας» – 1ος όροφος]
- Γιώργος Δικαίος, διδάσκων, ΕΚΠΑ, ερευνητής, ΕΛΙΑΜΕΠ
- Βαγγέλης Καλπαδάκης, Συντονιστής, Ινστιτούτο Αλέξη Τσίπρα για την Ειρήνη, τη Δικαιοσύνη και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη
- Ηλίας Νικολαΐδης, Δ/ντής περιεχομένου, Διανέοσις
- Χρήστος Παπαγιάννης, Δ/ντής, Eteron-Ινστιτούτο για την Κοινωνική Αλλαγή
Συντονιστής: Κώστας Ελευθερίου, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης, ΔΠΘ, Συντονιστής Κύκλου Πολιτικής Ανάλυσης ΕΝΑ
11.30-12.45 | Σύνταγμα και πολιτειακοί θεσμοί: Πώς υπερασπιζόμαστε το δημοκρατικό κεκτημένο της Μεταπολίτευσης; [Βιβλιοθήκη «Δημήτρης Ι. Πουρνάρας» – 2ος όροφος]
- Ακρίτας Καΐδατζής, Αναπληρωτής Καθηγητής Νομικής, ΑΠΘ, πρώην Γ.Γ. Κυβέρνησης
- Ιφιγένεια Καμτσίδου, Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου, ΑΠΘ, μέλος Γνωμοδοτικού Συμβουλίου ΕΝΑ
- Αλέξανδρος Κεσσόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης, Πανεπιστήμιο Κρήτης, μέλος Γνωμοδοτικού Συμβουλίου ΕΝΑ
- Αικατερίνα Παπανικολάου, δικηγόρος, πρώην μέλος Αρχής Διασφάλισης Απορρήτου Επικοινωνιών
Συντονίστρια: Κλειώ Παπαπαντολέων, δικηγόρος, πρώην πρόεδρος Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου
12.00-13.15 | Καλλιτεχνικές πρακτικές, πολιτικά φαντασιακά και ψηφιακοί μετασχηματισμοί: Από τη μεταπολιτευτική συνθήκη στην εμπειρία του μέλλοντος [Αίθουσα «Γεώργιος Καράντζας» – 1ος όροφος]
- Τιτίκα Δημητρούλια, Καθηγήτρια, Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, ΕΚΠΑ, μέλος Γνωμοδοτικού Συμβουλίου ΕΝΑ
- Δέσποινα Καταπότη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Θεωρίας Πολιτισμού και Ψηφιακού Πολιτισμού, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
- Βασίλης Λαμπρόπουλος, Ομότιμος Καθηγητής Κλασικών Σπουδών και Συγκριτικής Λογοτεχνίας (Έδρα Κ.Π. Καβάφη), Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, μέλος Γνωμοδοτικού Συμβουλίου ΕΝΑ
- Μανώλης Πατηνιώτης, Καθηγητής, Τμήμα Κοινωνιολογίας, ΕΚΠΑ
Συντονίστρια: Ηλιάνα Μάγρα, δημοσιογράφος, Καθημερινή
13.00-14.15 | Πολιτισμός και δημοκρατία: Από τη μεταπολιτευτική τομή σε μια σύγχρονη πολιτισμική πολιτική [Βιβλιοθήκη «Δημήτρης Ι. Πουρνάρας» – 2ος όροφος]
- Άννα Καρακατσούλη, Καθηγήτρια, Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, ΕΚΠΑ, μέλος Γνωμοδοτικού Συμβουλίου ΕΝΑ
- Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Καθηγητής Θεωρίας και Ιστορίας της Ιστοριογραφίας, ΕΚΠΑ, Πρόεδρος Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας
- Κώστας Πασχαλίδης, δρ. Αρχαιολογίας, επιμελητής αρχαιοτήτων Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, Πρόεδρος Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων
- Γεώργιος Σαμαράς, Επίκουρος Καθηγητής Δημόσιας Πολιτικής, International School for Government, King’s College London, επιστημονικός συνεργάτης ΕΝΑ
Συντονίστρια: Έφη Γιαννοπούλου, μεταφράστρια
13.30-14.45 | Παραγωγικός μετασχηματισμός: Πώς κερδίζεται το μεταπολιτευτικό στοίχημα της συλλογικής ευημερίας; [Αίθουσα «Γεώργιος Καράντζας» – 1ος όροφος]
- Γιώργος Ιωαννίδης, Ερευνητής Γ΄, Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών
- Αλέξανδρος Ραγκούσης, οικονομολόγος, στέλεχος Παγκόσμιας Τράπεζας
- Εύη Σαχίνη, δρ. χημικός μηχανικός, πρώην Δ/ντρια Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης
- Δημήτρης Σουδίας, Walter Benjamin Fellow, Universität Kassel
Συντονίστρια: Ευγενία Φωτονιάτα, δρ. Οικονομικών, Συντονίστρια Κύκλου Οικονομικής και Κοινωνικής Ανάλυσης ΕΝΑ
14.45-15.30 | Διάλειμμα για φαγητό
15.30-16.45 | Περιβαλλοντική και ψηφιακή δικαιοσύνη: Η πρόκληση της επόμενης 50ετίας [Αίθουσα «Γεώργιος Καράντζας» – 1ος όροφος]
- Χρήστος Βρεττός, υπεύθυνος επικοινωνίας, Electra Energy, project manager, REScoop.eu
- Νίκος Ερηνάκης, Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνικής και Πολιτικής Φιλοσοφίας και Φιλοσοφίας του Πολιτισμού, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Επιστημονικός Δ/ντής ΕΝΑ
- Γιάννης Ευσταθόπουλος, οικονομολόγος, Συντονιστής Παρατηρητηρίου Βιώσιμης Ανάπτυξης ΕΝΑ
- Θεόδωρος Καρούνος, Ερευνητής στην oμάδα infostrag.gr του ΕΜΠ, μέλος του ΔΣ του Οργανισμού Ανοιχτών Τεχνολογιών (ΕΕΛΛΑΚ – eellak.gr)
Συντονίστρια: Δώρα Κοτσακά, δρ. Πολιτικής Κοινωνιολογίας, Συντονίστρια Παρατηρητηρίου Κοινών ΕΝΑ
16.30-17.45 | Δικαιώματα και αποκλεισμοί: Η διαρκής πρόκληση της πολιτειότητας [Βιβλιοθήκη «Δημήτρης Ι. Πουρνάρας» – 2ος όροφος]
- Αθηνά Αθανασίου, Καθηγήτρια, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο
- Κώστας Δουζίνας, Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Λονδίνου, Πρόεδρος Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς 2018-2024, μέλος Γνωμοδοτικού Συμβουλίου ΕΝΑ
- Δημήτρης Παπανικολάου, Καθηγητής Νεοελληνικών και Συγκριτικών Πολιτισμικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Οξφόρδης, μέλος Γνωμοδοτικού Συμβουλίου ΕΝΑ
17.30-18.30 | Η Μεταπολίτευση αλλιώς: Μια εναλλακτική συζήτηση της Δήμητρας Γαλάνη με τους Λατέρνατιβ [Αίθουσα «Γεώργιος Καράντζας» – 1ος όροφος]
Συντονιστές: Σταύρος Διοσκουρίδης, Παναγιώτης Μένεγος
18.30-20.00 | Κοκτέιλ
