Πέθανε σε ηλικία 88 ετών τη Δεύτερα του Πάσχα (21/04) ο πάπας Φραγκίσκος. Η είδηση του θανάτου του προκαλεί παγκόσμια συγκίνηση.
Ο πάπας Φραγκίσκος υπήρξε προκαθήμενος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας από το 2013. Ο κατά κόσμον Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο με καταγωγή από την Αργεντινή, υπήρξε ο πρώτος πάπας από τη Λατινική Αμερική και ο πρώτος Ιησουίτης σε αυτό το αξίωμα.
Το τελευταίο διάστημα, ο πάπας Φραγκίσκος είχε νοσηλευτεί λόγω μιας πολύπλοκης λοίμωξης των πνευμόνων. Υποβλήθηκε επίσης σε μεταγγίσεις αίματος καθώς οι εξετάσεις έδειξαν αναιμία, σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση από το Βατικανό.
Παρόλο που παρουσίασε προσωρινά βελτίωση, με αποτέλεσμα να μπορεί να πραγματοποιήσει δημόσιες εμφανίσεις (σ.σ.: χθες ήταν η τελευταία του δημόσια εμφάνιση), η κατάσταση της υγείας του επιδεινώθηκε με αποτέλεσμα να καταλήξει σήμερα.
Η ζωή και το έργο του πάπα Φραγκίσκου
Γεννημένος από γονείς Ιταλούς μετανάστες στις 17 Δεκεμβρίου 1936 στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής, ο Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο αποφάσισε να ενταχθεί στους Ιησούτες το 1958, μετά την ανάρρωσή του από σοβαρή ασθένεια. Χειροτονήθηκε ιερέας το 1969 και από το 1973 έως το 1979 υπηρέτησε ως επαρχιακός ανώτερος των Ιησουιτών στην Αργεντινή. Έγινε αρχιεπίσκοπος του Μπουένος Άιρες το 1998 και το 2001 δημιουργήθηκε καρδινάλιος από τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Β’. Ηγήθηκε της Εκκλησίας της Αργεντινής κατά τις ταραχές του Δεκεμβρίου 2001 στην Αργεντινή, ενώ οι κυβερνήσεις των Νέστορ Κίρχνερ και Κριστίνα Φερνάντες ντε Κίρχνερ τον θεωρούσαν πολιτικό αντίπαλο.
Μετά την παραίτηση του Πάπα Βενεδίκτου ΙΣΤ’ στις 28 Φεβρουαρίου 2013, η παπική σύνοδος εξέλεξε τον Μπεργκόλιο ως διάδοχό του στις 13 Μαρτίου. Είχε κληθεί από τον πρώην Πάπα Βενέδικτο τον 16ο στην παπική επιτροπή για τη Λατινική Αμερική μόλις δύο εβδομάδες πριν την επιλογή του για το ανώτατο θρησκευτικό αξίωμα. Το προχωρημένο της ηλικίας του ήταν μάλιστα βασικός λόγος για τον οποίο δεν βρισκόταν μεταξύ των επικρατέστερων διαδόχων εντός του Κονκλαβίου.
Ο ίδιος επέλεξε το όνομα Φραγκίσκος προς τιμήν του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης.
«Μη φοβάστε την τρυφερότητα και την αγάπη, δεν πρόκειται για ένδειξη αδυναμίας αλλά ισχυρής ψυχής», είπε ο ποντίφικας, στην ομιλία του κατά την ενθρόνισή του. Κύριος στόχος του, όπως τόνισε είναι «να βοηθήσει, ως επίσκοπος της Ρώμης, τους φτωχούς, τους αρρώστους, τους φυλακισμένους και όσους έχουν ανάγκη από φροντίδα». Για πρώτη φορά, στην τελετή ενθρόνισης παρέστη Οικουμενικός Πατριάρχης.
«Με αυτήν την εκλογή γινόμαστε παγκόσμια εκκλησία» είχε σχολιάσει κατά την ενθρόνιση του 76χρονου τότε Πάπα Φραγκίσκου στις 19 Μαρτίου του 2013, ο Μπερντ Κλάσκα, επικεφαλής του επισκοπικού ιδρύματος για τη Λατινική Αμερική, Adveniat.
Κατά τη διάρκεια της δημόσιας ζωής του, ο Φραγκίσκος ξεχώρισε για την ταπεινοφροσύνη του, την έμφαση στο έλεος του Θεού, την παγκόσμια αναγνωρισιμότητά του ως πάπας, την ανησυχία του για τους φτωχούς και τη δέσμευσή του στο διάλογο μεταξύ των θρησκειών. Είναι γνωστός για την πιο απλή προσέγγισή του στο αξίωμα του πάπα, παραμερίζοντας τις επισημότητες – επέλεξε για παράδειγμα, να διαμείνει στον ξενώνα Domus Sanctae Marthae αντί να καταλάβει τα παπικά διαμερίσματα του Αποστολικού Παλατιού, όπως έκαναν οι προκάτοχοί του.
Η στάση του Φραγκίσκου έναντι της Ρωμαϊκής Κουρίας, του σώματος διακυβέρνησης της Αγίας Έδρας, ήταν μάλλον αποστασιοποιημένη. Ωστόσο, η ανοικτή κριτική που άσκησε με αφορμή σκάνδαλα στους κόλπους του Βατικανού, τράβηξε την προσοχή των υπόλοιπων Καρδιναλίων για το πρόσωπό του. Ο Πάπας Φραγκίσκος είχε πει σε συνέντευξή του στην ιταλική εφημερίδα “La Stampa” ότι το χειρότερο στοιχείο στην εκκλησία είναι η εκκοσμίκευση, η νοσούσα πνευματικότητά της και οι φιλοδοξίες καριέρας των εκπροσώπων της. Ο επίσκοπος του Έσεν Φραντς-Γιόζεφ Όβερμπεκ, θεωρούσε την κοινωνική κριτική που ασκούσε ο Πάπας απόρροια της σχολικής του εκπαίδευσής στο περιβάλλον των Ιησουιτών. «Ως Ιησουίτης ξέρει τι σημαίνει να ακολουθείς τον Ιησού. Αυτό σημαίνει πάντα να συμπορεύεσαι με τους φτωχούς» είχε πει ο επίσκοπος του Έσεν.
Ο Φραγκίσκος με πρωτοβουλία επέτρεψε στις γυναίκες να γίνουν μέλη των διοικητικών τμημάτων της Κουρίας. Υποστήριζε ότι η Καθολική Εκκλησία πρέπει να είναι πιο ευαίσθητη απέναντι στα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας και είχε δηλώσει ότι, ενώ δεν επιτρέπεται να ευλογηθούν ενώσεις ατόμων του ίδιου φύλου, τα άτομα αυτά μπορούν να ευλογηθούν μεμονωμένα, εφόσον αυτό δεν γίνεται σε λατρευτικό πλαίσιο. Ο Φραγκίσκος επέκρινε τον καπιταλισμό, τον καταναλωτισμό και την υπερανάπτυξη. Είχε καταστήσει την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ως έναν από τους κύριους στόχους της παπικής του θητείας. Καταδίκαζε την θανατική ποινή, δηλώνοντας ότι η Καθολική Εκκλησία δεσμεύεται για την κατάργησή της.
Στη διεθνή διπλωματία, ο Φραγκίσκος επέκρινε την άνοδο του δεξιού λαϊκισμού. Είχε καλέσει για την αποποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας. Βοήθησε στην αποκατάσταση πλήρων διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κούβας. Διαπραγματεύτηκε συμφωνία με την Κίνα για τον καθορισμό του βαθμού επιρροής του Κομμουνιστικού Κόμματος στην επιλογή των Κινέζων επισκόπων και υποστήριξε την υπόθεση των προσφύγων.
Το 2022, ζήτησε συγνώμη για τον ρόλο της Εκκλησίας στην «πολιτισμική γενοκτονία» των Καναδών Ιθαγενών. Στις 4 Οκτωβρίου 2023, ο Φραγκίσκος συγκάλεσε τη Σύνοδο για τη Συνοδικότητα, η οποία χαρακτηρίστηκε ως το πιο σημαντικό γεγονός στην Καθολική Εκκλησία από τη Δεύτερη Σύνοδο του Βατικανού.
Σημειώνεται ότι πριν την ανάδειξη του Βενέδικτου του 16ου στο παπικό αξίωμα ο Φραγκίσκος αποτελούσε βασικό ανταγωνιστή του Γερμανού πρώην Πάπα. Τότε είχαν γίνει μάλιστα καταγγελίες για το ρόλο του Φραγκίσκου κατά την περίοδο της δικτατορίας στην Αργεντινή (1976-1983). Κατηγορήθηκε ότι δεν διαχώρισε επαρκώς τη θέση του από τους εκπροσώπους του τότε καθεστώτος και ότι σε ορισμένες περιπτώσεις συνέδραμε στο έργο τους. Ο Φραγκίσκος έχει αρνηθεί όλες τις κατηγορίες.
Τι ακολουθεί μετά τον θάνατό του
Παραδοσιακά, είναι δουλειά ενός ανώτερου αξιωματούχου του Βατικανού να επιβεβαιώσει τον θάνατο ενός πάπα. Επί του παρόντος στη θέση αυτή βρίσκεται ο Ιρλανδός καρδινάλιος Κέβιν Φάρελ. Ο Φάρελ θα είναι αυτός που θα επισκεφθεί τη σορό του πάπα Φραγκίσκου στο ιδιωτικό του παρεκκλήσι και θα φωνάξει το όνομά του για να τον ξυπνήσει. Σήμερα, βέβαια, αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό απλώς τελετουργικό, καθώς οι γιατροί θα έχουν ήδη επιβεβαιώσει τον θάνατο του ποντίφικα. Όταν αυτός διαπιστωθεί, σύμφωνα με την παράδοση, το δαχτυλίδι του, που λειτουργεί ως σφραγίδα για τα επίσημα παπικά έγγραφα, καταστρέφεται, σηματοδοτώντας το τέλος της βασιλείας του.
Κατόπιν, ενημερώνεται το Κολέγιο των Καρδιναλίων, ένα διοικητικό όργανο ανώτερων εκκλησιαστικών αξιωματούχων, ότι ο πάπας έχει πεθάνει, πριν ο θάνατός του ανακοινωθεί στον κόσμο με δήλωση του Βατικανού προς τα ΜΜΕ.
Ο θάνατος του πάπα θα προκαλέσει εννέα ημέρες πένθους. Η Ιταλία κηρύσσει επίσης περίοδο εθνικού πένθους. Το σώμα του νεκρού θα ευλογηθεί, θα ντυθεί με παπικά άμφια και θα εκτεθεί στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου σε λαϊκό προσκύνημα, όπου εκατοντάδες χιλιάδες πιστοί θα σπεύσουν να αποτίσουν φόρο τιμής, συμπεριλαμβανομένων ξένων αξιωματούχων και παγκόσμιων ηγετών.
Παράλληλα, τις ημέρες του πένθους θα γίνονται προσευχές και λειτουργίες ρέκβιεμ στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου και σε ολόκληρο τον καθολικό κόσμο. Εν τω μεταξύ, το Βατικανό εισέρχεται σε μια μεταβατική περίοδο που ονομάζεται sede vacante (η έδρα είναι κενή), κατά τη διάρκεια της οποίας η διακυβέρνηση της εκκλησίας παραδίδεται προσωρινά στο Κολέγιο των Καρδιναλίων – αν και δεν μπορούν να ληφθούν σημαντικές αποφάσεις μέχρι να εκλεγεί νέος πάπας.
Η κηδεία του πάπα θα γίνει πιθανότατα στην πλατεία του Αγίου Πέτρου, με τους πενθούντες να συγκεντρώνονται στο Βατικανό για την τελετή. Της ακολουθίας θα ηγηθεί ο κοσμήτορας του Κολεγίου των Καρδιναλίων, ο 91χρονος σήμερα Ιταλός Τζοβάνι Μπατίστα Ρε. Παραδοσιακά, ο πάπας ενταφιάζεται στις κρύπτες του Βατικανού, κάτω από τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου. Σχεδόν 100 ποντίφικες έχουν ταφεί εκεί, συμπεριλαμβανομένου του Βενέδικτου ΙΣΤ’, προκατόχου του Φραγκίσκου, ο οποίος παραιτήθηκε το 2013 και πέθανε το 2022.
Δύο με τρεις εβδομάδες μετά την κηδεία του πάπα, το Κολέγιο των Καρδιναλίων θα συνέλθει στην Καπέλα Σιστίνα, το παρεκκλήσι της επίσημης κατοικίας του πάπα, για το «Κονκλάβιο», την μυστικοπαθή διαδικασία εκλογής του νέου πάπα.
Την ημέρα της ψηφοφορίας η Καπέλα Σιστίνα, το αριστούργημα του Μιχαήλ Άγγελου, σφραγίζεται και οι καρδινάλιοι, που έχουν δώσει όρκο εχεμύθειας, κλειδώνονται μέσα. Μόνο οι καρδινάλιοι κάτω των 80 ετών έχουν δικαίωμα ψήφου. Περίπου 120 επίσκοποι θα ψηφίσουν για τον διάδοχο του Φραγκίσκου, γράφοντας το όνομά τους σε ένα ψηφοδέλτιο και τοποθετώντας το σε ένα δισκοπότηρο στην κορυφή του βωμού. Εάν κανένας υποψήφιος δεν λάβει την απαιτούμενη πλειοψηφία των δύο τρίτων, πραγματοποιείται άλλος ένας γύρος ψηφοφορίας. Μπορεί να υπάρξουν έως και τέσσερις γύροι ανά ημέρα.
Μόλις καταμετρηθούν τα ψηφοδέλτια, καίγονται σε μια σόμπα μέσα στην Καπέλα Σιστίνα. Παράλληλα, μια δεύτερη σόμπα καίει μια χημική ουσία που στέλνει ένα σήμα καπνού μέσω καμινάδας στον έξω κόσμο: μαύρος καπνός σημαίνει ότι δεν έχει επιλεγεί νέος πάπας, λευκός καπνός σημαίνει ότι έχει επιλεγεί.
Μόλις εκλεγεί ο νέος πάπας, ένας εκπρόσωπος του Κολεγίου των Καρδιναλίων διαβάζει τη λατινική φράση habemus papam, που σημαίνει «έχουμε πάπα», από το κεντρικό μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου προς τους χιλιάδες συγκεντρωμένους πιστούς.
Κατόπιν, ο νεοεκλεγείς πάπας, αφού επιλέξει ένα παπικό όνομα και φορέσει λευκό ράσο, βγαίνει στο μπαλκόνι για να απευθύνει την πρώτη του ομιλία.
