Η πρώτη αναφορά που έχει καταγραφεί αφορά τον σεισμό του 373 π.Χ. που κατέστρεψε την Ελίκη της Αχαΐας και τα γειτονικά Βούρα. Ο Ρωμαίος Σενέκας (4-65μ.Χ.), έχοντας μελετήσει παλαιότερα κείμενα Ελλήνων φιλοσόφων που κατέγραψαν και επιχείρησαν να ερμηνεύσουν τους σεισμούς, γράφει ότι ο συγκεκριμένος σεισμός συνοδεύτηκε από «θεόρατες στήλες φωτιάς».
Αυτά τα ξεσπάσματα φωτός σε διάφορα χρώματα προβληματίζουν εδώ και καιρό τους επιστήμονες, που δεν έχουν ακόμη συμφωνήσει σχετικά με το τι τα προκαλεί, αλλά είναι «σίγουρα αληθινά», τονίζει ο John Derr, συνταξιούχος γεωφυσικός που εργαζόταν στο Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ. Έχει συνυπογράψει αρκετές επιστημονικές εργασίες σχετικά με τα σεισμικά φώτα, ή EQL (earthquake lights).
«Η θέαση των EQL εξαρτάται από το σκοτάδι και άλλους ευνοϊκούς παράγοντες», εξηγεί μέσω email στο CNNi. Και προσθέτει ότι το πρόσφατο βίντεο από το Μαρόκο που μοιράστηκε στο διαδίκτυο έμοιαζε με τα σεισμικά φώτα που κατέγραψαν οι κάμερες ασφαλείας κατά τη διάρκεια ενός σεισμού του 2007 στο Πίσκο του Περού.
Ο Juan Antonio Lira Cacho, καθηγητής φυσικής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο Σαν Μάρκος του Περού, ο οποίος έχει μελετήσει το φαινόμενο, εξηγεί ότι τα βίντεο από κινητά τηλέφωνα και η ευρεία χρήση των καμερών ασφαλείας έχουν διευκολύνει τη μελέτη των σεισμικών φώτων. «Πριν από σαράντα χρόνια, αν τα έβλεπες δεν θα το πίστευε κανείς».
Για να κατανοήσουν καλύτερα τα σεισμικά φώτα, ο Derr και οι συνάδελφοί του συγκέντρωσαν πληροφορίες για 65 αμερικανικούς και ευρωπαϊκούς σεισμούς που σχετίζονται με αξιόπιστες αναφορές για EQL, από το 1600 μέχρι τις μέρες μας. Μοιράστηκαν το έργο τους σε μια εργασία του 2014 που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Seismological Research Letters.
Πότε και που εμφανίζονται
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι περίπου το 80% των περιστατικών EQL που μελετήθηκαν παρατηρήθηκαν για σεισμούς μεγαλύτερους των 5 Ρίχτερ. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το φαινόμενο παρατηρήθηκε λίγο πριν ή κατά τη διάρκεια του σεισμικού γεγονότος και ήταν ορατό σε απόσταση έως και 600 χιλιόμετρα από το επίκεντρο του σεισμού.
Οι σεισμοί, ιδιαίτερα οι ισχυροί, είναι πιο πιθανό να συμβούν κατά μήκος ή κοντά στις περιοχές όπου συναντώνται οι τεκτονικές πλάκες. Ωστόσο, η μελέτη του 2014 διαπίστωσε ότι η συντριπτική πλειονότητα των σεισμών που συνδέονται με φωτεινά φαινόμενα συνέβησαν εντός των τεκτονικών πλακών και όχι στα σύνορά τους.
Επιπλέον, οι φωτεινοί σεισμοί ήταν πιο πιθανό να συμβούν σε ή κοντά σε ρηξιγενείς κοιλάδες, μέρη όπου – κάποια στιγμή στο παρελθόν – ο φλοιός της Γης είχε διαχωριστεί, δημιουργώντας μια επιμήκη πεδινή περιοχή που βρίσκεται ανάμεσα σε δύο υψηλότερα τμήματα γης.
Τι τα προκαλεί
Ο Friedemann Freund, συνεργάτης του Derr και επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σαν Χοσέ, πρώην ερευνητής στο Ερευνητικό Κέντρο Ames της NASA, έχει καταλήξει σε μια θεωρία για τα φώτα των σεισμών.
Ο Freund εξηγεί ότι όταν ορισμένα ελαττώματα ή προσμίξεις στους κρυστάλλους των πετρωμάτων υποβάλλονται σε μηχανική καταπόνηση – όπως πριν ή κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου σεισμού – διαλύονται αμέσως και παράγουν ηλεκτρισμό. Το πέτρωμα είναι ένας μονωτής που, όταν καταπονηθεί μηχανικά, μετατρέπεται σε ημιαγωγό, επισημαίνει.
«Είναι σαν να ενεργοποιούμε μια μπαταρία, δημιουργώντας ηλεκτρικά φορτία που μπορούν να ρέουν από τα καταπονημένα πετρώματα προς και μέσω των μη καταπονημένων πετρωμάτων. Τα φορτία ταξιδεύουν γρήγορα, με ταχύτητα έως και περίπου 200 μέτρα ανά δευτερόλεπτο».
Άλλες θεωρίες σχετικά με το τι προκαλεί τα σεισμικά φώτα περιλαμβάνουν τον στατικό ηλεκτρισμό που παράγεται από τη θραύση των πετρωμάτων και την εκπομπή ραδονίου, μεταξύ πολλών άλλων.
Προς το παρόν δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ των σεισμολόγων σχετικά με τον μηχανισμό που προκαλεί τα σεισμικά φώτα, και οι επιστήμονες εξακολουθούν να προσπαθούν να ξεκλειδώσουν τα μυστήρια αυτών των εκρήξεων.
Ο Freund ελπίζει ότι μια μέρα θα είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν τα σεισμικά φώτα ή το ηλεκτρικό φορτίο που τα προκαλεί, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, ως βοήθεια στην πρόβλεψη ενός μεγάλου σεισμού.
Παίρνουν διάφορες μορφές
Τα σεισμικά φώτα μπορούν να πάρουν διάφορες μορφές, σύμφωνα τον Derr. Κάποιες φορές μπορεί να φαίνονται παρόμοια με τις συνηθισμένες αστραπές ή μπορεί να είναι σαν μια φωτεινή ζώνη στην ατμόσφαιρα, που μοιάζει με το πολικό σέλας. Άλλες φορές μοιάζουν με λαμπερές σφαίρες που αιωρούνται στον αέρα. Μπορεί επίσης να μοιάζουν με μικρές φλόγες που τρεμοπαίζουν στο έδαφος ή με μεγαλύτερες φλόγες που αναδύονται από αυτό.
