Οι λόγοι που η διαδικασία που ξεκινά στη Βουλή το 2025, μπορεί να οδηγηθεί σε επικίνδυνα «μονοπάτια».
Στις «αρχές του 2025» έχει τοποθετήσει η κυβέρνηση την έναρξη της διαδικασίας της Συνταγματικής Αναθεώρησης που θα εκκινήσει από την παρούσα Βουλή και θα ολοκληρωθεί από την επόμενη.
Πρόκειται για μία βαθιά πολιτική, ιδεολογική και θεσμική διαδικασία με διαχρονικότητα και ξεχωριστή αξία. Όμως στην παρούσα συγκυρία είναι εύλογες οι ανησυχίες που υπάρχουν για την πιθανότητα να αποκτήσει έντονα συντηρητικά ακόμη και ακροδεξιά χαρακτηριστικά. Υπάρχουν -βλέπετε- αρκετοί λόγοι γι’ αυτό…
Οι προτεραιότητες της Ν.Δ
Σε κάθε διαδικασία συνταγματικής αναθεώρησης, τον «πρώτο λόγο» έχει το κυβερνών κόμμα κατά την περίοδο της έναρξής της. Έτσι λοιπόν οι προτεραιότητες της Νέας Δημοκρατίας είναι αυτές που θα καθορίσουν την κατεύθυνσή της.Το νεοφιλελεύθερο στοιχείο αναμένεται να εκφραστεί στην βούληση του Μεγάρου Μαξίμου να τεθούν υπό αναθεώρηση δύο συγκεκριμένα άρθρα:Το άρθρο 16 και το άρθρο 24 που σχετίζεται με την προστασία του περιβάλλοντος. Δύο άρθρα που προσωπικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει δείξει διαχρονική πολιτική επιμονή ώστε να αλλάξει το περιεχόμενό τους. Θυμίζουμε ότι στην αναθεωρητική διαδικασία του 2018-19 είχε φθάσει στο σημείο να προτείνει δημόσια στον – τότε- πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα να «ανταλλάξει» το να κριθούν τα δύο αυτά άρθρα αναθεωρητέα λέγοντας ότι η Ν.Δ θα συναινέσει στην αναθεώρηση οποιονδήποτε δύο άρθρων επιθυμούσε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ.
Η αναθεώρηση του άρθρου 16 αποτελεί προαπαιτούμενο «νομιμοποίησης» του νομοσχεδίου που ήδη ψήφισε η Ν.Δ για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια τον Ιανουάριο του 2024. Ένα νομοθέτημα που η αντιπολίτευση αλλά και σειρά έγκριτων νομικών είχε χαρακτηρίσει αντισυνταγματικό. Έτσι και μόνο η συμπερίληψη του άρθρου 16 στα αναθεωρητέα άρθρα αναμένεται να λειτουργήσει ενισχυτικά προκειμένου να αρθούν επιφυλάξεις που τυχόν υπάρχουν στην αγορά σχετικά με το πλαίσιο που διέπει την ιδιωτική δραστηριότητα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Στόχο που προφανώς έχει η σημερινή κυβέρνηση.
Με τη λειτουργία της αγοράς σχετίζεται και η αναθεώρηση του άρθρου 24. Αφού είναι γνωστό πως η ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας θεωρεί τις προβλέψεις του (και ιδίως τον ορισμό του δασικού οικοσυστήματος) ως «ανελαστικές» σχετικά με τις δυνατότητες αξιοποίησης των γαιών. Στον αντίποδα τα κόμματα του κέντρου και της αριστεράς υπερασπίζονται διαχρονικά την διατήρηση του εν λόγω άρθρου ως ασφαλιστική δικλείδα εναντίον της καταπάτησης δασικών περιοχών. Πόσο δεν μάλλον όταν πρόκειται για περιοχές που έχουν πληγεί από πυρκαγιές οι οποίες αυξάνονται τα τελευταία χρόνια.Ο «δεξιός» χαρακτήρας της επικείμενης συνταγματικής αναθεώρησης, είναι ένα ζήτημα που έχει έγκαιρα οριοθετηθεί. Γι’ αυτό έχει φροντίσει -σε άσχετο πολιτικά χρόνο- ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης: Αποκλείοντας από τις αλλαγές στο Σύνταγμα ότι έχει να κάνει με τις σχέσεις κράτους και εκκλησίας.
Είναι χαρακτηριστική ή δήλωση που έκανε πριν από 4 μήνες ο πρωθυπουργός από το βήμα της Διεθνούς Έκθεσης της Θεσσαλονίκης. Αναφέροντας αυτολεξεί πως «δεν θέλω να μιλήσω αναλυτικά μπορώ όμως να σας πω ότι τα βασικά ζητήματα που διέπουν τις σχέσεις κράτους – Εκκλησίας δεν είναι στις προθέσεις μου να αποτελέσουν αντικείμενο της Συνταγματικής Αναθεώρησης».
Η δέσμευση αυτή προφανώς αποστερεί από την συνταγματική αναθεώρηση την δυνατότητα μιας προοδευτικής κατεύθυνσης. Αφού είναι γνωστό πως τα άρθρα που σχετίζονται με την εκκλησία συνιστούν μία σημαντική απόκλιση του ελληνικού συντάγματος από τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά ή αυτά των «δημοκρατιών δυτικού τύπου». Αντίστοιχα αποτελούν το «μαξιλάρι» ώστε να μην υπάρξουν αντιδράσεις από τον χώρο δεξιά της Νέας Δημοκρατίας. Μάλιστα ο πρωθυπουργός στην δήλωση του δεν αποκλείει και το ενδεχόμενο ακόμη πιο «σκληρών» διατυπώσεων στο νέο σύνταγμα.
Ο μαγικός αριθμός 180
Όμως ακόμη πιο ανησυχητικοί από τις κυβερνητικές προθέσεις για τον χαρακτήρα της Συνταγματικής Αναθεώρησης είναι οι συσχετισμοί που υπάρχουν στην Βουλή. Κυρίως επειδή ο … «μαγικός αριθμός» μιας αναθεώρησης είναι οι 180 βουλευτές. Αποτελούν τα 3/5 του κοινοβουλευτικού σώματος που καθορίζουν ποια από τα αναθεωρητέα άρθρα μπορούν να αλλάξουν στην δεύτερη φάση της αναθεώρησης από απλή πλειοψηφία 151ενός βουλευτών!
Στην τρέχουσα συγκυρία ο αριθμός αυτός μπορεί να συγκεντρωθεί από την συνάθροιση των βουλευτών της Ν.Δ (155) μαζί με αυτούς της Ελληνικής Λύσης (11), του κόμματος «Νίκη» (10) αλλά και των Σπαρτιατών (5). Ακόμη όμως και αν η κυβέρνηση δεν θελήσει να συμπράξει με τους Σπαρτιάτες οι ψήφοι μπορούν να αναπληρωθούν από την «δεξαμενή» των 24 ανεξάρτητων βουλευτών όπου σημαντικό ρεύμα αποτελούν οι έχοντες ακροδεξιές αντιλήψεις. Άλλωστε 3 εξ αυτών (Μ.Γαυγιωτάκης, Χ.Κατσιβαρδάς, Γ.Ασπιώτης) ψήφισαν τον Κρατικό Προϋπολογισμό του 2025.
Σε αυτό δεν μπορεί παρά να συνυπολογιστεί ο καταλυτικός ρόλος που αναμένεται να παίξει στην διαμόρφωση των συσχετισμών ο υπουργός επικρατείας Μάκης Βορίδης. Ένα πρόσωπο που φαίνεται να έχει υπό την εποπτεία του την κοινοβουλευτική παρουσία της κυβέρνησης, έχει έντονα και σαφή ιδεολογικά χαρακτηριστικά και το κυριότερο είναι πως κατανοεί –αντικειμενικά– τους κώδικες συνεννόησης με τον ακροδεξιό χώρο.
Συναινέσεις
Η πολιτική… «καβάτζα» που μόλις αναφέραμε, δεν σημαίνει φυσικά ότι η κυβέρνηση δεν θα αναζητήσει συναινέσεις και με τους υπόλοιπους πολιτικούς χώρους. Ίσως μάλιστα η δυνατότητα συγκλίσεων με τον χώρο της ακροδεξιάς να αποτελέσει και «μοχλό πίεσης» προς τα κόμματα του κέντρου και της αριστεράς.
Όπως έχει πει ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα αναζητήσει «τη δυνατότητα ευρύτερων συναινέσεων» προσθέτοντας πως «μακάρι η αντιπολίτευση, όταν καταφέρει να βρει τον δρόμο της να προσέλθει με έναν τρόπο δημιουργικό όπως είχε γίνει ορισμένες φορές στο παρελθόν». Μάλιστα το θέμα της Συνταγματικής Αναθεώρησης περιλήφθηκε στην ατζέντα της συνάντησης του πρωθυπουργού με τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Νίκο Ανδρουλάκη. Δίχως πάντως να φαίνεται πως έχει δημιουργήσει κάποιο πολιτικό αποτέλεσμα.
Η σκιά των Τεμπών
Τέλος με ενδιαφέρον αναμένεται το «αν και πώς» στα ζητήματα της επικείμενης αναθεώρησης θα περιληφθούν οι διατάξεις που καθορίζουν τον εκάστοτε νόμο «περί ευθύνης υπουργών». Μια υπόθεση που εξετάζεται πλέον από διαφορετική οπτική γωνία μετά το πολύνεκρο δυστύχημα των Τεμπών.
Είναι βέβαιο πως στην κατεύθυνση αυτή θα κατατεθούν συγκεκριμένες προτάσεις από πολλές πλευρές. Είναι όμως ερώτημα το αν θα διαμορφωθούν οι αντίστοιχες συναινέσεις.
