Την πόλη εντόπισε τον περασμένο Μάρτιο ο Χουάν Κάρλος Φερνάντεζ – Ντίαζ, επίκουρος καθηγητής πολιτικής μηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Χιούστον, κατά τη διάρκεια μιας εναέριας αρχαιολογικής έρευνας στην περιοχή. Ο Φερνάντεζ – Ντίαζ εδώ και 10 χρόνια είναι πρωτοπόρος στην αρχαιολογική εφαρμογή του LiDAR, του αερομεταφερόμενου εξοπλισμού ανίχνευσης φωτός και μέτρησης απόστασης, ο οποίος μπορεί να εντοπίσει κτίσματα που καλύπτονται από δέντρα ή άλλη πυκνή βλάστηση.
Στη συνέχεια, οι αρχαιολόγοι ερεύνησαν την τοποθεσία, την οποία ονόμασαν Οκομτούν (Ocomtun, πέτρινη στήλη στη γλώσσα των Μάγια), επί έξι εβδομάδες τον Μάιο και τον Ιούνιο και βρήκαν κατασκευές ύψους 15 μέτρων που μοιάζουν με πυραμίδες, κεραμικά και χαρακτικά που πιστεύουν ότι χρονολογούνται μεταξύ 600 και 900 μ.Χ. – γνωστή ως Ύστερη Κλασική Περίοδος στον πολιτισμό των Μάγια.
Τα «ιδιαίτερα χαρακτηριστικά» του Οκομτούν
Ενώ το LiDAR αποκάλυψε τη θέση των κτισμάτων, ο αρχαιολόγος Ivan Šprajc – ερευνητής στη Σλοβενική Ακαδημία Επιστημών και Τεχνών (ZRC SAZU) – εξακολουθούσε να αντιμετωπίζει ένα τεράστιο εμπόδιο όταν ο ίδιος και η ομάδα του πήγαν να ερευνήσουν την περιοχή.
Αχρησιμοποίητα μονοπάτια και δρόμοι τους έφεραν αρκετά κοντά στην περιοχή, αλλά οι ερευνητές στη συνέχεια έπρεπε να ανοίξουν το δρόμο τους μέσα από πυκνή ζούγκλα, χρησιμοποιώντας μαχαίρια και αλυσοπρίονα, για να φτάσουν σε αυτό που ο Šprajc περιγράφει ως «μεγάλης σημασίας τοποθεσία». «Όταν φτάσαμε εκεί είδαμε ότι τα κτίρια ήταν πραγματικά τεράστια», είπε.
Ο πολιτισμός των Μάγια είναι περισσότερο γνωστός για τους ναούς – πυραμίδες και τις εντυπωσιακές πέτρινες κατασκευές που έχουν βρεθεί στο νότιο Μεξικό, τη Γουατεμάλα, το Μπελίζ, την Ονδούρα και το Ελ Σαλβαδόρ.
Ο Šprajc και η ομάδα του βρήκαν τρεις πλατείες με μεγάλα κτίρια και ένα γήπεδο για αθλητικές δραστηριότητες. Είπε ότι η πόλη μοιάζει με άλλες των Μάγια από την ίδια περίοδο, αλλά υπάρχουν «ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά».
Χαρτογραφώντας με λέιζερ από ψηλά
Η τεχνολογία της τηλεπισκόπησης, που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην αρχαιολογία στις αρχές του αιώνα, έχει φέρει επανάσταση στον τομέα, ιδίως για τους ερευνητές που εργάζονται σε περιοχές με πυκνή βλάστηση, που είναι δύσκολο να εξερευνηθούν με τα πόδια, όπως αυτές στην κεντρική Αμερική, δήλωσε ο Šprajc.
«Μπορούμε πλέον να βλέπουμε μέσα από τη βλάστηση», είπε.
Από ένα αεροπλάνο ή drone, ένας αισθητήρας LiDAR παρακολουθεί τον χρόνο που χρειάζεται κάθε παλμός λέιζερ για να επιστρέψει και χρησιμοποιεί αυτές τις πληροφορίες για να δημιουργήσει έναν τρισδιάστατο χάρτη του περιβάλλοντος που βρίσκεται από κάτω.
Ο Φερνάντεζ Ντίαζ έχει χαρτογραφήσει περισσότερα από 20.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα της ζούγκλας της Κεντρικής Αμερικής και έχει συμμετάσχει σε 45 αρχαιολογικά έργα, συμπεριλαμβανομένης της ανακάλυψης του μεγαλύτερου και παλαιότερου ναού των Μάγια κοντά στο Ταμπάσκο του Μεξικού και δεκάδων χιλιάδων κτιρίων και οικισμών των Μάγια στη ζούγκλα της Γουατεμάλας.
Λύνοντας το αίνιγμα του Οκομτούν
Θα μπορούσαν να χρειαστούν χρόνια για την πλήρη ανασκαφή του Οκομτούν και τη βαθύτερη κατανόηση της τοποθεσίας και των λόγων για τους οποίους εγκαταλείφθηκε. Πολλοί άλλοτε πυκνοκατοικημένοι οικισμοί, ιδίως στη νότια και κεντρική χερσόνησο Γιουκατάν, εγκαταλείφθηκαν μέσα σε διάστημα περίπου 200 ετών τον 9ο και 10ο αιώνα, είπε.
Ο Šprajc δήλωσε ότι οι άνθρωποι εγκατέλειψαν αυτές τις πόλεις για ένα συνδυασμό λόγων – εξάντληση του εδάφους, υπερπληθυσμός, κατάθλιψη, παρατεταμένη ξηρασία και πόλεμος – αλλά οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ποια ήταν η κύρια αιτία ή η αλληλουχία των γεγονότων.
Το LiDAR εξοικονομεί πολύ χρόνο στην ερευνητική διαδικασία – σε ορισμένες περιπτώσεις μια ημέρα στον αέρα μπορεί να αντικαταστήσει τη δουλειά μιας ολόκληρης ζωής ενός αρχαιολόγου στο έδαφο. Ωστόσο σαν δουλειά δεν είναι ιδιαίτερα συναρπαστική, όπως περιγράφει ο Φερνάντεζ – Ντίαζ.
Δεν υπάρχουν ζωντανές εικόνες για έλεγχο κατά τη διάρκεια της πτήσης. Ούτε υπάρχει τουαλέτα στο μικροσκοπικό αεροπλάνο. «Είναι λίγο σαν το κούρεμα του γκαζόν – πηγαίνουμε προς μια κατεύθυνση, γυρνάμε προς μια παράλληλη κατεύθυνση και το επαναλαμβάνουμε αυτό το μπρος-πίσω μέχρι να έχουμε την κάλυψη που θέλουμε», είπε.