Όπως επισημαίνει το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών:
Οι πρόσφατες παγκόσμιες κρίσεις, από την πανδημία της COVID-19 έως τις γεωπολιτικές εντάσεις στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, έχουν επιβαρύνει σημαντικά τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Η Ελλάδα, με τις μακροχρόνιες διαρθρωτικές της αδυναμίες, αντιμετωπίζει πρόσθετες δυσκολίες. Το υψηλό δημόσιο χρέος, τα χαμηλά ποσοστά απασχόλησης, η ανάγκη αναβάθμισης των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού και το κόστος μετάβασης σε ένα πιο «πράσινο» ενεργειακό σύστημα αποτελούν διαχρονικά ζητήματα, ενώ φυσικές καταστροφές όπως πυρκαγιές και πλημμύρες επιβαρύνουν τους δημόσιους πόρους. Παρά τις δυσκολίες αυτές, η ελληνική οικονομία το 2023 έδειξε σημάδια ανθεκτικότητας, στηριζόμενη από συνετές δημοσιονομικές πολιτικές και μέτρια αύξηση της παραγωγικότητας.
Οικονομικές επιδόσεις: Ενθαρρυντικές αλλά Ανισομερείς
Το ΑΕΠ της Ελλάδας αυξήθηκε κατά 2% το 2023, κατατάσσοντας τη χώρα έβδομη μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ. Η απασχόληση αυξήθηκε κατά 1%, οι ώρες εργασίας κατά 1,7%, και η παραγωγικότητα εργασίας ανά εργαζόμενο βελτιώθηκε κατά 1%. Η συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών παραγωγής (TFP) κατέγραψε σημαντική αύξηση έως και 3,8%, αντανακλώντας βελτίωση στην αποτελεσματική χρήση πόρων.
Η ιδιωτική κατανάλωση παραμένει ο κύριος μοχλός μεγέθυνσης του ΑΕΠ, με τις επενδύσεις να διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο. Ωστόσο, τα εμπορικά ελλείμματα συνεχίζουν να βαραίνουν την οικονομία. Το 2023, οι εισαγωγές αντιστοιχούσαν στο 37,5% του ΑΕΠ ξεπερνώντας κατά πολύ τις εξαγωγές που έφτασαν το 22,6%, αναδεικνύοντας την έντονη εξάρτηση της Ελλάδας από εισαγόμενα προϊόντα.
Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα επιτεύγματα της Ελλάδας είναι η πρόοδός της στη δημοσιονομική εξυγίανση. Το γενικό δημοσιονομικό έλλειμμα μειώθηκε στο 1,6% του ΑΕΠ, σημαντικά κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ (3,5%). Παράλληλα, το 2023 το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ μειώθηκε κατά περισσότερες από 10 ποσοστιαίες μονάδες μέσα σε ένα έτος, και κατά περισσότερες από 45 ποσοστιαίες μονάδες από το 2020, φτάνοντας το 161,9%.
Προκλήσεις στην Παραγωγικότητα και Περιφερειακές Ανισότητες
Παρά τα θετικά δημοσιονομικά αποτελέσματα, η παραγωγικότητα παραμένει μία κρίσιμη πρόκληση. Η παραγωγικότητα στη βιομηχανία μειώθηκε σημαντικά κατά -8% το 2023 λόγω της αυξημένης χρήσης εργασίας χωρίς αντίστοιχη αύξηση της προστιθέμενης αξίας. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) υψηλής τεχνολογίας και γνώσης έχουν σημειώσει πτώση παραγωγικότητας της τάξης του -20% από το 2009, αναδεικνύοντας αδυναμίες στην καινοτομία.
Οι περιφερειακές ανισότητες είναι επίσης έντονες και επίμονες. Οι μητροπολιτικές περιοχές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης κατέγραψαν από τις μεγαλύτερες μειώσεις παραγωγικότητας εργασίας στην Ευρώπη την τελευταία δεκαετία, υποχωρώντας κατά -23% και -21%, αντίστοιχα.
Η ανταγωνιστικότητα κόστους έχει βελτιωθεί. Η Πραγματική Συναλλαγματική Ισοτιμία έφτασε στα χαμηλότερα επίπεδά της από το 2010, ενώ το μοναδιαίο κόστος εργασίας παρέμεινε από τα χαμηλότερα στην ΕΕ. Ωστόσο, η έντονη εξάρτηση από εισαγόμενες εισροές για την παραγωγή αγαθών που εξάγονται περιορίζει την οικονομική αυτονομία της χώρας.
Η Ελλάδα κατατάσσεται μόλις 25η μεταξύ των χωρών της ΕΕ σε ψηφιακή ανταγωνιστικότητα. Συνεπώς, η επιτάχυνση της ψηφιακής μετάβασης κρίνεται επιτακτική για να κλείσει το χάσμα με τους Ευρωπαίους εταίρους και να βελτιώσει την οικονομική αποτελεσματικότητα, την προσέλκυση επενδύσεων και την ήδη αναβαθμισμένη ανταγωνιστική θέση της στις διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες.
Δικαιοσύνη και Εκπαίδευση: Τομείς Κλειδιά για Μεταρρυθμίσεις
Το δικαστικό σύστημα αντιμετωπίζει σοβαρές καθυστερήσεις, αποθαρρύνοντας την επιχειρηματική δραστηριότητα. Εργαλεία όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η ηλεκτρονική κατανομή υποθέσεων μπορούν να ενισχύσουν σημαντικά την αποτελεσματικότητα.
Στην εκπαίδευση, οι επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών και ενηλίκων είναι χαμηλές σε βασικές δεξιότητες όπως η αριθμητική και η επίλυση προβλημάτων. Η πανδημία επιδείνωσε τις επιδόσεις αυτές, καθιστώντας επείγουσα την ανάγκη για σύγχρονες και ευέλικτες λύσεις που θα ευθυγραμμίσουν την εκπαίδευση με τις ανάγκες της αγοράς.
Η Πορεία προς τα Εμπρός
Συμπερασματικά, η ελληνική οικονομία έχει σημειώσει αξιοσημείωτη πρόοδο, αλλά η διατηρήσιμη ανάπτυξή της απαιτεί στρατηγικές μεταρρυθμίσεις για την προώθηση της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας, και του ανθρώπινου κεφαλαίου.
Μεταξύ των κρίσιμων προτεραιοτήτων πολιτικής για τη διατήρηση μίας βιώσιμης αναπτυξιακής τροχιάς αναφέρονται οι εξής:
1. Ενίσχυση Παραγωγικότητας: Επενδύσεις σε δεξιότητες και καινοτομία.
2. Βελτίωση Ανταγωνιστικότητας: Μείωση εμπορικών ελλειμμάτων και ενίσχυση των εξαγωγών.
3. Επιτάχυνση της Ψηφιακής Μετάβασης και των υποδομών.
4. Μεταρρύθμιση Δικαιοσύνης με απλοποίηση και επιτάχυνση διαδικασιών.
5. Μεταρρύθμιση Εκπαίδευσης με αναθεώρηση προγραμμάτων και σύνδεση με την οικονομία.
