Η Βενεζουέλα διεκδικεί το Εσεκίμπο, μια περιοχή που ανήκει στη γειτονική της Γουιάνα και επικαλείται άδικες, όπως τις χαρακτηρίζει, αποφάσεις διεθνών συμφωνιών. Προφανώς η Γουιάνα, μια χώρα με πολύ μικρότερο πληθυσμό από τον γείτονά της, αντιδρά και θέλει να προσφύγει στον ΟΗΕ, κινητοποιώντας τη διεθνή κοινότητα.
Είναι όμως όλα αυτά μια κίνηση του προέδρου Νικολάς Μαδούρο για να ανακινήσει τις εθνικιστικές τάσεις στη χώρα του ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2024 και έτσι να αποκομίσει εκλογικά κέρδη; Κινδυνεύουμε να δούμε έναν πόλεμο -άλλον ένα πόλεμο τις τελευταίες δεκαετίες- για το πετρέλαιο; Πώς θα απαντήσει η διεθνής κοινότητα, από τη Βραζιλία, στις ΗΠΑ ως την Ευρώπη, την ώρα που η Βενεζουέλα ήταν σε μια πορεία επαναπροσέγγισης με την Ουάσινγκτον;
Τι είναι το Εσεκίμπο;
Η επίμαχη περιοχή έχει έκταση 160.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων (περίπου 20% μεγαλύτερη από την Ελλάδα) και αποτελεί τα δύο τρία της έκτασης της Γουιάνας. Φυσικό όριο προς τα ανατολικά είναι ο ποταμός Εσεκίμπο, όπως είχαν συμφωνήσει το 1899 η Βενεζουέλα και η Βρετανία. Μετά την ανεξαρτησία της, η περιοχή πέρασε όλη στην Γουιάνα.
Περιοχή αραιοκατοικημένη με μόλις 125.000 άνθρώπους, το Εσεκίμπο καλύπτεται στο μεγαλύτερο μέρος του από ζούγκλα. Αυτό όμως που ενδιαφέρει τη Βενεζουέλα τα μεγάλα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Υπάρχει ακόμη χρυσός, χαλκός και σίδηρος και διαμάντια.
Οι αξιωματούχοι της Βενεζουέλας υποστηρίζουν ότι οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι συνωμότησαν για να εξαπατήσουν τη χώρα τους και να της στερήσουν τη γη. Ισχυρίζονται δε ότι μια συμφωνία του 1966 για την επίλυση της διαφοράς ουσιαστικά ακύρωσε την αρχική διαιτησία.
Από την πλευρά της, η Γουιάνα υποστηρίζει ότι η αρχική συμφωνία είναι νόμιμη και δεσμευτική και ζήτησε από το Διεθνές Δικαστήριο το 2018 να κρίνει ως τέτοια, αλλά η ετυμηγορία απέχει χρόνια.
Γιατί τη διεκδικεί τώρα η Βενεζουέλα;
Η παραγωγή πετρελαίου από την Exxon Mobil, την κινεζική CNOOC και την αμερικανική Hess που άρχισε το 2019 είναι για την ώρα περίπου 400.000 βαρέλια την ημέρα, αλλά ως το 2027 θα φτάσει πάνω από το 1 εκατομμύριο βαρέλια. Αυτό σημαίνει ότι η Γουιάνα θα ξεπεράσει τη Βενεζουέλα στην παραγωγή πετρελαίου και θα γίνει η μεγαλύτερη παραγωγός πετρελαίου κατά κεφαλήν στον κόσμο.
Για μια μικρή φτωχή χώρα σαν τη Γουιάνα και την οικονομία της το πετρέλαιο είναι τεράστιο δώρο. Μία από αυτές τις υπερδυνάμεις του πετρελαίου, η Βενεζουέλα που έχει τα μεγαλύτερα αποδεδειγμένα κοιτάσματα του κόσμου, εποφθαλμιά αυτά του γείτονα. Πάντως η παρατεταμένη κρίση στη Βενεζουέλα έχει μειώσει σημαντικά την παραγωγή.
Τι υποστηρίζει η Βενεζουέλα;
Την περασμένη εβδομάδα η κυβέρνηση της Βενεζουέλας οργάνωσε δημοψήφισμα στο οποίο, μεταξύ άλλων, οι πολίτες απέρριψαν με συντριπτική πλειοψηφία τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου για το ζήτημα. Οι ψηφοφόροι έπρεπε, μεταξύ άλλων, να απαντήσουν αν συμφωνούν να απορρίψουν τα σύνορα του 1899 και αν υποστηρίζουν τη συμφωνία του 1966 ως το μόνο έγκυρο νομικό μέσο για την επίτευξη λύσης.
Η συμμετοχή, αν πιστέψουμε την κυβέρνηση, ήταν σε ικανοποιητικά επίπεδα, αλλά η αντιπολίτευση (όπως και η Γουιάνα) υποστηρίζει ότι οι ισχυρισμοί της πλευράς Μαδούρο είναι διογκωμένοι, ενώ και το Reuters αναφέρει ότι τα εκλογικά κέντρα ήταν μάλλον άδεια.
Αν και η κυβέρνηση το είχε βαφτίσει συμβουλευτικό, θεώρησε το αποτέλεσμά του δεσμευτικό. Αυτό έδωσε στον Μαδούρο την αφορμή να δηλώσει ότι η περιοχή θα περάσει στην επικράτεια της Βενεζουέλας ενώ μίλησε και για την παραχώρηση αδειών εξόρυξης. Φυσικα οι χάρτες, ένα από τα βασικά «εργαλεία» του εθνικισμού, είναι έτοιμοι και δείχνουν το Εσεκίμπο προσαρτημένο.
Από τα τραγούδια, τα τηλεοπτικά μαθήματα ιστορίας και τις συγκεντρώσεις, όπως και τους χάρτες με το Εσεκίμπο ως επαρχία της Βενεζούλας, η κυβέρνηση Μαδούρο έπαιξε το χαρτί του πατριωτισμού για τη συμμετοχή στο δημοψήφισμα. Το ίδιο χαρτί έπαιξε για την έκδοση ενταλμάτων σύλληψης κατά στελεχών της αντιπολίτευσης που «συνωμότησαν για να σαμποτάρουν τη θέληση του λαού» διαφωνώντας με το δημοψήφισμα.
Τι απαντά η Γουιάνα;
Ο πρόεδρος της Γουιάνας Ιρφάαν Αλί τόνισε ότι η χώρα του θα αναφέρει τις κινήσεις της Βενεζουέλας στον ΟΗΕ και το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ενώ έθεσε τις δυνάμεις της χώρας του σε επιφυλακή. Καθησύχασε δε τους πετρελαιοπαραγωγούς ότι η επένδυση στη χώρα του δεν κινδυνεύει.
Το Διεθνές Δικαστήριο μπορεί να μην ικανοποίησε το αίτημα της Γουιάνας να απαγορεύσει το δημοψήφισμα της Βενεζουέλας, αλλά απαγόρευσε στο Καράκας να πάρει αποφάσεις που μπορεί να αλλάξουν το status quo στην περιοχή.
Σε μια άλλη εξέλιξη, η αμερικανική πρεσβεία στη Γουιάνα ανακοίνωσε ότι οι ΗΠΑ θα πραγματοποιήσουν αεροπορικά γυμνάσια «ρουτίνας» στη χώρα.
Θα γίνει πόλεμος;
Παρά τη ρητορική, τις υποσχέσεις και την κινητοποίηση της Βενεζουέλας, για την ώρα το ενδεχόμενο να γίνει πόλεμος φαίνεται μακρινό. Το Reuters σημειώνει ότι είναι μια επίδειξη ισχύος από τον Μαδούρο ενόψει των προεδρικών εκλογών το 2024 – εξάλλου ο ίδιος λέει ότι μεγάλο μέρος του λαού στηρίζει τις θέσεις της χώρας για το Εσεκίμπο.
Με μεγάλο ενδιαφέρον παρακολουθεί η διεθνής κοινότητα τις ενέργειες της Βραζιλίας, η οποία συνορεύει με το Εσεκίμπο. Για την ώρα έχει ενισχύσει τη στρατιωτική παρουσία της στην περιοχή. Την Τετάρτη ο πρόεδρος της Βραζιλίας Λούλα ντα Σίλβα έλεγε ότι «δεν θέλουμε πόλεμο στη Νότια Αμερική», αλλά το πώς θα παρέμβει αν εκτροχιαστεί η κατάσταση παραμένει για την ώρα ανοιχτό ερώτημα.
