«Η Ρωμανία κι αν επέρασεν, ανθεί και φέρειν κι άλλον». Το παλαιό αυτό ποντιακό τραγούδι, που ξεπήδησε μέσα από τα συντρίμμια της αυτοκρατορικής Ρωμανίας και τις πληγές του ξεριζωμού, δεν είναι απλώς μια μοιρολογητική ανάμνηση. Είναι ζωντανή προφητεία. Και σήμερα, 19 Μαΐου, ημέρα τιμής και μνήμης για τη Γενοκτονία των Ποντίων από τους Οθωμανούς και τους Νεότουρκους, η προφητεία αυτή επαληθεύεται μέσα από τα πρόσωπα των νέων Ποντίων.
Οι 353.000 ψυχές που χάθηκαν δεν ξεχνιούνται. Όχι όσο υπάρχουν παιδιά και εγγόνια εκείνων που ξεριζώθηκαν, τα οποία κρατούν τη μνήμη αναμμένη. Όχι ως παρελθόν, αλλά ως ζώσα ταυτότητα, ως πολιτισμική φλόγα που δεν σβήνει. Η μνήμη για τους νέους Ποντίους δεν είναι μια επέτειος – είναι καθημερινός αγώνας.
Η μνήμη ως πολιτιστική συνείδηση και ενεργός αγώνας
Γιώργος Χατζηκυριακίδης – Πρόεδρος συντονιστικής επιτροπής νεολαίας της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος
Ο Γιώργος είναι ενεργό μέλος της ποντιακής νεολαίας, με σταθερή παρουσία σε δράσεις μνήμης και διεκδίκησης της ιστορικής δικαίωσης. Με λόγο τεκμηριωμένο και συναισθηματικά φορτισμένο, βλέπει στην παράδοση ένα εργαλείο συνέχειας και στη μνήμη, μια μορφή καθημερινού καθήκοντος.
Αισθάνεσαι ότι μέσω της μουσικής, του χορού ή της διαλέκτου “μιλάει” το παρελθόν των προγόνων σου;
Αναντίρρητα, ο χορός, η μουσική και η διάλεκτός μας αποτελούν γέφυρα με το ιστορικό μας παρελθόν. Αποτελούν συνιστώσες που τροφοδοτούν έναν αέναο κύκλο διαφύλαξης της ιστορικής μας μνήμης.
Παράλληλα, όμως, αποτελούν και απεικόνιση της συγχρονικής πολιτισμικής και ιστορικής μας ταυτότητας, την οποία θέλουμε να κληροδοτήσουμε και στις επόμενες γενιές. Ο Πόντος για εμάς δεν είναι μουσειακό αντικείμενο. Έχει ψυχή ζώσα. Μιλά, τραγουδά, γεύεται…
Τι σημαίνει για σένα η 19η Μαΐου; Είναι μια μέρα μνήμης ή και κάτι περισσότερο;
Η 19η Μαΐου δεν είναι μόνο ημέρα Μνήμης, αλλά είναι κυρίως μέρα Αγώνα κατά της λήθης και της αδιαφορίας. Ένα κάλεσμα ενότητας, πολιτιστικής και ανθρωπιστικής συνείδησης. Είναι μια δέσμευση πως δεν θα επιτρέψουμε κανένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.
Όμως όχι μόνο η 19η Μαΐου. Αποτίνουμε φόρο τιμής καθημερινά στους αδικοχαμένους προγόνους μας και ο αγώνας μας για την αναγνώριση της Γενοκτονίας και την εξάλειψη των ειδεχθών εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας είναι διαρκής. 353.000 ψυχές ζητούν καθημερινά δικαίωση. Χωρίς παύση και διακοπή.
Πιστεύεις πως η γενοκτονία των Ποντίων διδάσκεται ή αναγνωρίζεται επαρκώς στη σύγχρονη Ελλάδα;
Δυστυχώς, ο βαθμός στον οποίο εμπράκτως αναγνωρίζεται, διεκδικείται και τιμάται η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου δεν επαρκεί. Αντίστοιχα, δεν επαρκεί και η αναφορά του ζητήματος στα σχολικά εγχειρίδια. Όλες αυτές οι παθογένειες ανιχνεύονται, αξιολογούνται και εξετάζονται από εμάς με σκοπό τη στοχευμένη δράση μας και τη διαμόρφωση της ατζέντας μας.
Η ταυτότητα δεν είναι ανάμνηση, είναι καθημερινή υπόσταση
Ελίνα Μυστακίδου – Πρόεδρος Ένωσης Ποντιακής Νεολαίας Αττικής
Η Ελίνα μεγάλωσε σε μια οικογένεια όπου η ποντιακή ταυτότητα δεν ήταν κάτι εξωτερικό ή επετειακό – ήταν τρόπος ζωής. Μέσα από τις συνήθειες, τη γλώσσα και τα μικρά έθιμα του σπιτιού, έμαθε ότι η παράδοση δεν χρειάζεται να αναβιώνεται, γιατί για κάποιους ποτέ δεν χάθηκε.
Πότε κατάλαβες για πρώτη φορά ότι είσαι Πόντια; Ήταν κάτι που σου είπαν ή κάτι που ένιωσες;
Μεγάλωσα σε μια οικογένεια με έντονο το Ποντιακό στοιχείο. Ποντιακή γλώσσα, ποντιακά τραγούδια, ποντιακά φαγητά… Η ποντιακή ταυτότητα ήταν ανέκαθεν η ταυτότητά μου – δεν πρόκειται για μια συνειδητοποίηση που ήρθε μια μέρα, αλλά για ένα σύνολο αξιών που με διαπλάθουν κάθε μέρα της ζωής μου.
Υπάρχει κάποιο έθιμο ή φράση από το σπίτι που σε συνδέει με την ποντιακή ταυτότητα;
Στο δικό μου σπίτι, τα έθιμα έχουν την έννοια της συνήθειας και όχι της αναβίωσης. Αποτελούν μέρος του δικού μας παρόντος. Δεν είναι ξέχωρα στοιχεία που εντάσσονται στο «εδώ και τώρα», αλλά συνιστούν το ίδιο το συγχρονικό παρόν που βασίζεται στο ιστορικό παρελθόν, σαν να μην έχει επέλθει διακοπή και ρήξη. Ανάβουμε κεριά την Παραμονή των Φώτων, όχι επειδή έτσι συνέβαινε στον Πόντο, αλλά επειδή έτσι επιλέγουμε να μνημονεύουμε τους δικούς μας ανθρώπους.
Πώς συνδυάζεται η παράδοση με την καθημερινότητα ενός νέου ανθρώπου σήμερα;
Με μια πρώτη παρατήρηση, η μουσική και ο χορός αποτελούν τον αμεσότερο κρίκο που συνδέει τους νέους με την παράδοση. Εξετάζοντας όμως πιο προσεκτικά, βλέπουμε νέους να δρουν έχοντας βαθύτερα κίνητρα. Νέοι που μαθαίνουν τη γλώσσα, που συμμετέχουν σε σχετικά συνέδρια, που αφιερώνουν τις σπουδές τους εκεί, που αποτελούν μέρος αξιόλογων πρωτοβουλιών που στοχεύουν στο να διαφυλαχθεί το Ποντιακό στοιχείο. Νέοι που έχουν ως στόχο να ενημερώσουν το ευρύ κοινό για τη Γενοκτονία και τις προεκτάσεις της. Νέοι που βγαίνουν στον δρόμο και φωνάζουν «Όχι άλλη Γενοκτονία».
Η γενοκτονία δεν είναι παρελθόν — είναι ζήτημα δικαιοσύνης σήμερα
Νέλλυ Βαρυτιμιάδη – Πρόεδρος Συλλόγου Ποντίων Φοιτητών Αττικής
Η Νέλλυ προσεγγίζει τη γενοκτονία των Ποντίων όχι ως ένα τραύμα του παρελθόντος, αλλά ως ζήτημα ενεργού διεκδίκησης. Για εκείνη, η δικαίωση των προγόνων περνά μέσα από τη γνώση, τη δημόσια στάση και τη συλλογική αφύπνιση της νεότερης γενιάς.
Ποιο ήταν το πιο φορτισμένο ή έντονο συναίσθημα που βίωσες κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών, συμμετέχοντας στις δραστηριότητες του ποντιακού ελληνισμού;
Το πιο έντονο συναίσθημα που βίωσα αυτές τις ημέρες ήταν ένας βαθύς συγκλονισμός, μια εσωτερική ταραχή που πηγάζει από τη συνειδητοποίηση του χρέους που έχουμε απέναντι στην ιστορία μας. Ένιωσα με ακόμη μεγαλύτερη ένταση την ευθύνη να σταθούμε αντάξιοι των προγόνων μας, όχι μόνο τιμώντας τη μνήμη τους, αλλά και δίνοντας φωνή στη διεκδίκηση της αναγνώρισης της γενοκτονίας.
Αισθάνεσαι ότι η κοινωνία κατανοεί τι σημαίνει “Γενοκτονία των Ποντίων”;
Δυστυχώς, σε μεγάλο βαθμό αισθάνομαι ότι η κοινωνία δεν έχει κατανοήσει ακόμα σε βάθος τι σημαίνει “Γενοκτονία των Ποντίων”. Συχνά αντιμετωπίζεται ως ένα ιστορικό επεισόδιο, μια ημερομηνία στο ημερολόγιο ή ένα πολιτιστικό γεγονός. Γι’ αυτό χαίρομαι που υπάρχει ο Σύλλογος Ποντίων Φοιτητών Νομού Αττικής, που απευθύνεται σε φοιτητές που έχουν τον ίδιο σκοπό με εμένα: την ευαισθητοποίηση της νεολαίας.
Τι θα ήθελες να αλλάξει στον δημόσιο λόγο γύρω από τη μνήμη και την αναγνώριση;
Η μετάβαση από την επιφανειακή και αποσπασματική μνήμη σε μια βαθύτερη, ουσιαστική κατανόηση της γενοκτονίας, όχι μόνο της ιστορικής γενοκτονίας των Ποντίων, αλλά και όλων των γενοκτονιών που συμβαίνουν σήμερα στον κόσμο. Είναι κρίσιμο να υπενθυμίζουμε ότι ο Raphael Lemkin, που διαμόρφωσε τον όρο «γενοκτονία», είχε εντάξει τη γενοκτονία των Ποντίων ανάμεσα σε αυτές που τον ενέπνευσαν. Η αναγνώριση της γενοκτονίας των Ποντίων πρέπει να είναι μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας για δικαιοσύνη, ειρήνη και ανθρώπινα δικαιώματα.
Η ταυτότητα ως ευθύνη και πολιτιστική συνέχεια
Στέλλα Χατζημιχαηλίδου – Αντιπροεδρος Συντονιστικης Επιτροπής Νεολαιας Παμποντιακης Ομοσπονδιας Ελλαδος
Η Στέλλα βιώνει την ποντιακή της ταυτότητα ως προσωπική αποστολή. Για εκείνη, η παράδοση δεν είναι στατική, αλλά δυναμική και εξελισσόμενη – και η ευθύνη της νέας γενιάς είναι να τη μεταφράσει στο σήμερα χωρίς να προδώσει το χθες.
Τι ακριβώς σημαίνει η ποντιακή ταυτότητα για εσένα; Και πώς επηρεάζει την καθημερινότητά σου;
Η ποντιακή ταυτότητα για μένα είναι κάτι βαθύτερο από απλώς μια καταγωγή. Είναι η ωραιότερη κληρονομιά που μου αφήνει η οικογένειά μου. Μια σύνδεση που ξεκινάει από αρχαία φύλα και καταλήγει σε εμένα, και που μακάρι να μπορέσω να την συνεχίσω και να την δυναμώσω. Ωστόσο δεν είναι όσο ανέμελη όσο άλλες, καθώς τη συντροφεύει ένα ανεκπλήρωτο χρέος, αυτό του αγώνα για την αναγνώριση της γενοκτονίας. Κι αυτό το χρέος νομίζω πως καθορίζει όλες τις πτυχές της προσωπικότητάς μου, γιατί κάθε μου επιλογή οφείλει να αποσκοπεί στη δικαίωση των ανθρώπων μας.
Τι πιστεύεις ότι χρειάζεται να κάνουν οι νέοι Πόντιοι για να μη χαθεί η ιστορική και πολιτιστική συνέχεια;
Αρχικά να ακούσουμε! Αν ακούσουμε τι ζήσαμε κι από τι επιβιώσαμε, η κυτταρική μας μνήμη θα αναλάβει τα υπόλοιπα. Να δράσουμε συλλογικά, να συνδεθούμε μέσα από συλλόγους και δράσεις. Και φυσικά να φέρουμε την παράδοση στο σήμερα – με σύγχρονα μέσα, με τεχνολογία, ακόμα και με τέχνη – ώστε να μην είναι κάτι “παλιό”, αλλά κάτι διαρκώς εξελισσόμενο. Δεν μπορούμε να διατηρήσουμε την πολιτιστική μας συνέχεια μόνο με τη μνήμη. Θα πρέπει να μεταφράσουμε την ταυτότητά μας στο σήμερα.
Η παράδοση, το σπίτι και τα social media ως γέφυρες συνέχειας
Ο Νίκος Παυλίδης είναι ιστορικός και youtuber στο κανάλι «Πρακτική Σκέψη»
Μεγαλωμένος σε μια οικογένεια που κράτησε ζωντανή την ποντιακή γλώσσα μέσα στο σπίτι, μιλά με πάθος για τη σημασία της πολιτιστικής ταυτότητας, τον ρόλο των νέων τεχνολογιών και την ευθύνη της νέας γενιάς να διαδώσει το μήνυμα της δικαίωσης του Ποντιακού Ελληνισμού.
Πώς ξεκίνησε η επαφή σου με την ποντιακή παράδοση και τι ρόλο παίζει στη ζωή σου σήμερα;
Η ενασχόλησή μου με την παράδοση του Ποντιακού Ελληνισμού ξεκίνησε από τον οικογενειακό μου περίγυρο, αφού είμαστε Έλληνες Πόντιοι από την πρώην Σοβιετική Ρωσία. Το γεγονός πως κρατήσαμε τη διάλεκτό μας και με αυτήν συνεννοούμαστε στο σπίτι, με βοήθησε να είμαι πολύ κοντά με οτιδήποτε έχει σχέση με τον Πόντο – τραγούδια, παραμύθια, χορούς κλπ.
Με δεδομένη την ενασχόλησή σου με το YouTube, ποιος είναι ο ρόλος της τεχνολογίας και των social media στη μετάδοση της ποντιακής κληρονομιάς; Μπορεί το TikTok να γίνει… νέο χωριό;
Προσωπικά πιστεύω πάρα πολύ στη νέα γενιά και στους συνομιλίκους μου. Είμαι περήφανος που τα Ποντιακά σωματεία και οι οργανώσεις μας είναι γεμάτα νέο κόσμο που μαθαίνει τους χορούς, τα τραγούδια και την παράδοσή μας. Η κλασική Ποντιακή οικογένεια είναι πολύ κοντά στις παραδόσεις των προγόνων μας και η συνοχή της είναι σθεναρή. Εξάλλου, η οικογένεια και ο πολιτισμός είναι τα μοναδικά πράγματα που μας έμειναν, αφού η ιδιαίτερη πατρίδα μας είναι κατεχόμενη.
Δεδομένων όλων αυτών, θεωρώ πως αυτήν τη στιγμή ανδρώνεται μια νέα γενιά Ποντίων που είναι πολύ κοντά με το Ποντιακό στοιχείο και το αγαπάει. Σε συνδυασμό με τις νέες τεχνολογίες, θα επιτρέψει να διαδοθεί το μήνυμα της αναγνώρισης της γενοκτονίας του Πόντου όχι μόνο σε όλο τον Ελληνισμό, αλλά και διεθνώς.
Πώς φαντάζεσαι τον Ποντιακό Ελληνισμό σε 20 ή 30 χρόνια από σήμερα;
Πιστεύω πως η νέα γενιά που θα αναλάβει σε 20 και 30 χρόνια τα ηνία του Ποντιακού ακτιβισμού, θα αναδείξει πρόσωπα που θα σταθούν αντάξια στις απαιτήσεις και τα προτάγματα των προγόνων μας. Διότι ο Ελληνικός πολιτισμός το αξίζει.
