Το καλοκαίρι του 1982, οι συριακές στρατιωτικές μυστικές υπηρεσίες και οι Φρουροί της Επανάστασης από το Ιράν χρηματοδότησαν τη μυστική δημιουργία της Χεζμπολάχ, κυριολεκτικά το «Κόμμα του Θεού», στο Λίβανο. Τα καθεστώτα του Χαφέζ Αλ Άσαντ στη Δαμασκό και του Αγιατολάχ Χομεϊνί στην Τεχεράνη έχουν σφυρηλατήσει μια στρατηγική συμμαχία απέναντι στον κοινό τους εχθρό, τον Σαντάμ Χουσεΐν, ο οποίος τόλμησε, δύο χρόνια νωρίτερα, να εξαπολύσει τον ιρακινό στρατό εναντίον του επαναστατικού Ιράν. Μεταξύ του Σύρου και του Ιρακινού δικτάτορα υπήρχε ένα ανείπωτο μίσος, επισήμως επειδή και οι δύο υποστήριζαν μια μορφή «αραβικού σοσιαλισμού» στο όνομα του ίδιου κόμματος , του Μπάαθ, ο καθένας ισχυριζόμενος ότι είναι ο μοναδικός αυθεντικός εκφραστής του.
Η πραγματικότητα είναι ότι το καθεστώς Άσαντ έπεσε στην αγκαλιά του Ιράν για να ξεφύγει από ένα κύμα λαϊκής διαμαρτυρίας που καταπνίγηκε στη Χάμα τον Μάρτιο του 1982, με κόστος δεκάδες χιλιάδες θύματα. Η ίδρυση της Χεζμπολάχ έδωσε στη συριακή δικτατορία έναν εκλεκτό σύμμαχο στη λιβανέζικη και ακόμη και στην περιφερειακή σκηνή με τη μορφή αυτής της φιλοϊρανικής πολιτοφυλακής. Αλλά μια τέτοια συνεργασία, τόσο επικερδής και για τα δύο μέρη επί τέσσερις δεκαετίες, μόλις στράφηκε θεαματικά εναντίον τους.
Σαράντα χρόνια σχέσεων win-win
Το καθεστώς Άσαντ μπορεί αρχικά να υπολόγιζε στη Χεζμπολάχ για να καλύψει το κενό που άφησε η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΟΑΠ), η οποία εκδιώχθηκε από τον Λίβανο το καλοκαίρι του 1982 με την ισραηλινή εισβολή. Η φιλοϊρανική πολιτοφυλακή, η οποία πραγματοποιούσε επιθέσεις με διάφορα ονόματα, επέφερε επίσης ένα τρομερό πλήγμα στα αμερικανικά και γαλλικά αποσπάσματα στη Βηρυτό τον Οκτώβριο του 1983 (241 πεζοναύτες και 58 αλεξιπτωτιστές σκοτώθηκαν), επισπεύδοντας την αποχώρησή τους από το Λίβανο. Ο ηγέτης της Συρίας όχι μόνο εδραίωσε την εξουσία του στη « Γη των Κέδρων» , αλλά είχε και την πολυτέλεια να ενεργεί ως «μεσολαβητής» στις διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση των δυτικών ομήρων που κρατούσε η… Χεζμπολάχ. Μόλις ολοκληρώθηκε η συριακή κυριαρχία στον Λίβανο, η Χεζμπολάχ έλαβε μέρος στις πρώτες λιβανέζικες εκλογές μετά από είκοσι χρόνια, τον Σεπτέμβριο του 1992. Έκτοτε, καθιερώθηκε ως ο ισχυρότερος υποστηρικτής της Δαμασκού στον Λίβανο, μια υποστήριξη που επιβεβαιώθηκε μετά τη διαδοχή του Χαφέζ Αλ Άσαντ από τον γιο του Μπασάρ τον Ιούνιο του 2000. Η Χεζμπολάχ κατηγορείται, μάλιστα, ότι εξόντωσε τον Ραφίκ Χαρίρι, τον πρώην πρωθυπουργό του Λιβάνου, με εντολή της Δαμασκού τον Φεβρουάριο του 2005.
Το κύμα λαϊκών διαδηλώσεων που συγκλόνισε τον Λίβανο ανάγκασε τον συριακό στρατό να αποχωρήσει από τη χώρα μετά από τρεις δεκαετίες κατοχής. Αλλά η άνευ όρων ευθυγράμμιση της Χεζμπολάχ με τη Δαμασκό απέτρεψε μια εθνικιστική εξέγερση. Η συμμαχία μεταξύ του Μπασάρ Αλ Άσαντ και της σιιτικής πολιτοφυλακής εδραιώθηκε, σε σημείο που η Χεζμπολάχ δεν δίστασε να εμπλακεί άμεσα στη Συρία τον Φεβρουάριο του 2013.
Ο αφέντης της Δαμασκού βρέθηκε αντιμέτωπος με μια εξέγερση που η μαζική υποστήριξη της Μόσχας και της Τεχεράνης δεν αρκούσε πλέον για να συγκρατήσει. Η δέσμευση της Χεζμπολάχ να πολεμήσει σε συριακό έδαφος ήταν ζωτικής σημασίας για να αντισταθμιστεί την έλλειψη μαχητικού πνεύματος των κυβερνητικών στρατευμάτων. Όλα αυτά σε συνδυασμό με την παρέμβαση των Φρουρών της Επανάστασης και των φιλοϊρανικών πολιτοφυλακών από το Ιράκ στην υπηρεσία της συριακής δικτατορίας, ιδίως κατά την πτώση του προπυργίου του Χαλεπίου κατά του Άσαντ τον Δεκέμβριο του 2016.
Μια θεαματική μεταστροφή
Η επέμβαση της Χεζμπολάχ στη Συρία μετέτρεψε τη λιβανέζικη πολιτοφυλακή σε σημαντικό παράγοντα στην περιφερειακή εξίσωση, πολύ πέρα από την αντιπαράθεση με το Ισραήλ που την καθόριζε μέχρι τώρα. Σε όσους επικρίνουν το «Κόμμα του Θεού» ότι απομακρύνεται από την κύρια μάχη του, η Χεζμπολάχ ανταπαντά ότι στη Συρία έλαβε μέρος σε έναν «πόλεμο που ενορχηστρώθηκε από τους Αμερικανούς και τους Σιωνιστές για να θέσουν την αντίσταση σε κίνδυνο». Τον Αύγουστο του 2023, εγκαινίασε μάλιστα ένα «Μουσείο Τζιχάντ» στον ανατολικό Λίβανο, το οποίο εκθειάζει στις μάχες που δόθηκαν στη Συρία.
Ωστόσο, η ηγεσία της Χεζμπολάχ δεν μέτρησε τους κινδύνους διείσδυσης στους οποίους ήταν εκτεθειμένη για πολλά χρόνια σε ένα συριακό θέατρο μάχης που ήταν πολύ πιο πορώδες από τις περιοχές του Λιβάνου που ελέγχονταν πιο αποτελεσματικά από τη σιιτική πολιτοφυλακή. Η μαφιόζικη λογική του καθεστώτος Άσαντ και ο πολλαπλασιασμός των λιγότερο ή περισσότερο δωροδοκούμενων «μεσαζόντων», είτε Ρώσων, είτε Αράβων, είτε Ιρανών, επέτρεψε στη Μοσάντ να διεισδύσει στην αλυσίδα διοίκησης της Χεζμπολάχ στη Συρία. Η ταυτόχρονη έκρηξη των Bipers τον περασμένο Σεπτέμβριο, με τα εκατοντάδες θύματα, είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου μιας τέτοιας μαζικής διείσδυσης των ισραηλινών υπηρεσιών στη λιβανέζικη πολιτοφυλακή
Είναι πράγματι στη Συρία που η Χεζμπολάχ, που μέχρι τώρα προστατευόταν από μέτρα ασφαλείας που αγγίζουν τα όρια της παράνοιας, έχει γίνει ευάλωτη από τα σοβαρά πλήγματα που μόλις της επέφερε το Ισραήλ. Για να περιορίσει τις ζημιές από τέτοια πλήγματα η σιιτική πολιτοφυλακή αναγκάστηκε να αποσύρει τις δυνάμεις της στο λιβανέζικο έδαφος . Το καθεστώς Άσαντ θα έπρεπε λογικά να έχει συντονίσει μια τέτοια απόσυρση με την ανάπτυξη δικών του στρατευμάτων. Αλλά οι κυβερνητικές δυνάμεις έχουν εδώ και καιρό βασιστεί στους φιλο-ιρανούς συμμάχους τους για να κρατήσουν τις γραμμές του μετώπου, απασχολημένοι όπως είναι με την παραγωγή και τη διακίνηση του captagon, ενός συνθετικού ναρκωτικού που έχει γίνει η κύρια πηγή εσόδων του καθεστώτος Άσαντ. Είναι πλέον ευκολότερο να κατανοήσουμε τη θεαματική ταχύτητα με την οποία ένας συνασπισμός πολιτοφυλακών κατά του Άσαντ κατάφερε να καταλάβει το Χαλέπι και στη συνέχεια τη Χάμα μέσα σε λίγες ημέρες, ενώ συνέχισε την προέλασή του προς τα νότια.
Οι ίδιοι παράγοντες που οδήγησαν στη νίκη του Άσαντ και των σιιτών συμμάχων του στο Χαλέπι το 2016 , προκάλεσαν την ηχηρή τους οπισθοχώρηση το 2024 : η Χεζμπολάχ πίστευε ότι μπορούσε να διεξάγει πόλεμο εκτός Λιβάνου ατιμώρητα, ενώ η συριακή δικτατορία πίστευε ότι μπορούσε να εξαρτάται επ’ αόριστον από το Ιράν και τους συμμάχους του για την ασφάλειά της.
