Η Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά 2025 που δημοσίευσε ο Οργανισμός EMCDDA (EUDA) αποτυπώνει μία ήπειρο που κατακλύζεται από κοκαΐνη, νέα συνθετικά ναρκωτικά και ισχυρά οπιοειδή.
Στην Ελλάδα, τα ναρκωτικά της «παλιάς σχολής» –η ηρωίνη, η τραμαδόλη και οι βενζοδιαζεπίνες– παραμένουν κυρίαρχα, ενώ τα ποσοστά HIV μεταξύ των ενέσιμων χρηστών είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη.
Σύμφωνα με τον Εθνικό Οργανισμό Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων (ΕΟΠΑΕ), η εικόνα είναι η εξής:
Στην Ευρώπη καταγράφεται αύξηση πιο ισχυρών συνθετικών ναρκωτικών, όπως οι συνθετικές καθινόνες, τα συνθετικά οπιοειδή (π.χ. nitazenes) και τα κανναβιοειδή, που προκαλούν πρωτοφανή πίεση στα συστήματα υγείας και το ποινικό σύστημα. Τα νιταζένια συνδέονται με αυξημένους θανάτους από υπερδοσολογία και ανιχνεύονται σε νοθευμένα φάρμακα. Οι μεγάλες κατασχέσεις συνθετικών καθινονών, κυρίως από Ινδία και χώρες της ΕΕ, όπως η Πολωνία, δείχνουν μία αυξητική τάση. Η πιθανή έλλειψη ηρωίνης λόγω απαγόρευσης της παραγωγής οπίου στο Αφγανιστάν προκαλεί έντονες ανησυχίες για αλλαγή της ουσίας χρήσης προς πιο επικίνδυνα συνθετικά ναρκωτικά στο ευρωπαϊκό πεδίο. Παράλληλα, αυξάνεται η χρήση κάνναβης και κοκαΐνης, με την κάνναβη να γίνεται πιο ισχυρή και την κοκαΐνη να σημειώνει ρεκόρ κατασχέσεων (419 τόνοι το 2023), φαινόμενα που όχι μόνο επηρεάζουν τις διαδρομές διακίνησης, αλλά και εντείνουν τη βία σχετιζόμενη με τα ναρκωτικά στην ΕΕ.
Η τραμαδόλη και ηρωίνη «σαρώνουν» στις πιάτσες των ναρκωτικών στη χώρα μας, όπως προκύπτει από τις αναλύσεις της μελέτης ESCAPE (που ανέλυσε υπολείμματα συρίγγων) σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα και Ηράκλειο Κρήτης.
Από τις αναλύσεις αυτές, μάλιστα, έρχεται στην επιφάνεια και το προφίλ της χρήσης ουσιών στην Ελλάδα.
Πιο συγκεκριμένα:
Στην Αθήνα, εντοπίζονται υψηλά επίπεδα τραμαδόλης ((17%) -αναλγητικό που αν και φαρμακευτικό, καταναλώνεται εκτενώς από χρήστες- βενζοδιαζεπινών (10%) και πρεγκαμπαλίνης (<1%).
Η Θεσσαλονίκη παρουσιάζει σημαντική κατανάλωση κοκαΐνης
Στην Πάτρα, ανιχνεύεται σε μεγάλη ποσότητα η βουπρενορφίνη
Στο Ηράκλειο, κυριαρχούν οι συνθετικές καθινόνες (άλατα μπάνιου)
Τα παραπάνω στοιχεία επιβεβαιώνουν την πολυχρήση στη χώρα μας, δηλαδή την ταυτόχρονη χρήση περισσότερων από μία ή δύο παράνομων ναρκωτικών ουσιών. Πρακτική που είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη για την υγεία των εξαρτημένων ατόμων.
Ταυτόχρονα εντοπίζεται επίμονη παρουσία των οπιούχων, σε αντίθεση με άλλες χώρες όπου η χρήση ηρωίνης υποχωρεί.
Από τον ΕΟΠΑΕ επισημαίνονται τα εξής:
Η Ελλάδα, όντας σε κομβική θέση, αποτελεί χώρα διέλευσης ναρκωτικών από Ασία και Αφρική προς την ΕΕ. Το 2023, ήταν μία από τις τρεις χώρες της ΕΕ (μαζί με την Ολλανδία και τη Γαλλία) όπου εξαρθρώθηκαν παράνομα εργαστήρια συσκευασίας ηρωίνης, που χρησιμοποιούνταν για κοπή και συμπίεση της ουσίας προς διανομή εντός και εκτός ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου και του Ηνωμένου Βασιλείου.
Στην έκθεση υπογραμμίζεται για την Ελλάδα η σημασία της νέας νομοθεσίας του 2023 για τη διάθεση ναλοξόνης προς χρήση από όλους, ως μέτρο άμεσης προτεραιότητας για την αντιμετώπιση των υπερδοσολογιών.
Ο Εθνικός Συντονιστής για την Αντιμετώπιση των Εξαρτήσεων κ. Αθανάσιος Θεοχάρης δήλωσε:
Σε μία περίοδο έντονης ανησυχίας για την ανάπτυξη ενός νέου προφίλ χρήσης πανευρωπαϊκά, με τα συνθετικά ναρκωτικά, οπιοειδή και διεγερτικά, να κερδίζουν έδαφος, αλλά και τις νέες μορφές εξαρτήσεων να εμφανίζονται αυξητικά, όπως ο τζόγος, το διαδίκτυο και τα τυχερά παιχνίδια, η χώρα μας πραγματοποιεί μία σημαντική μεταρρύθμιση. Στην Ελλάδα βρισκόμαστε σε μία ουσιαστική καμπή για τις εξαρτήσεις, καθώς για 1η φορά αντιμετωπίζουμε μέσω του ενιαίου Οργανισμού όλες τις εξαρτήσεις, ολιστικά, χωρίς περιορισμούς και σε κάθε περιοχή.
HIV και ενέσιμη χρήση ναρκωτικών: η Ελλάδα στις πρώτες θέσεις
Το 2023, η Ελλάδα καταγράφει από τα υψηλότερα ποσοστά HIV στους ενέσιμους χρήστες στην Ευρώπη, με 1,6 νέα περιστατικά ανά 1.000.000 πληθυσμού.
Η συντριπτική πλειονότητα αφορά άνδρες, ενώ το 83% των χρηστών ενίουν τουλάχιστον καθημερινά.
Παρά την επιμονή του προβλήματος, ο αριθμός των ατόμων που έλαβαν υποκατάστατα (π.χ. μεθαδόνη) μέσω των προγραμμάτων του ΟΚΑΝΑ παρουσιάζει αύξηση.
Το 2022, ήταν 8.017 – αριθμός αυξημένος σε σχέση με το 2021 (7.708), αλλά μειωμένος από το 2020 (8.370).
Ευρώπη σε κρίση: Κοκαΐνη και συνθετικά ναρκωτικά στην κορυφή
Η κοκαΐνη εντοπίζεται πλέον σε σχεδόν όλες τις μεγάλες πόλεις της ΕΕ, με την κατάσχεση τόνων ναρκωτικών να έχουν αυξηθεί κατακόρυφα. Συγκεκριμένα, το 2022 καταγράφηκε ρεκόρ 323 τόνων κατασχεμένων ναρκωτικών από τις αρχές εξάρθρωσης κυκλωμάτων ναρκωτικών.
Η προσφορά παραμένει σταθερά υψηλή, με τους ειδικούς να επισημαίνουν πως το “παραδοσιακό” καρτέλ των ναρκωτικών της Νότιας Αμερικής έχει προσαρμόσει τις διαδρομές του.
Πλέον έχει ενισχυμένη παρουσία σε λιμάνια όπως της Αμβέρσας, του Ρότερνταμ και της Βαρκελώνης.
H ανάλυση ESCAPE στα υπολείμματα συριγγών σε 19 μεγάλες πόλεις της ΕΕ και στη Νορβηγία, έδειξε τα εξής:
Ταυτόχρονα, ο αριθμός νέων συνθετικών ουσιών που εντοπίζονται για πρώτη φορά αυξάνεται: 26 νέες ουσίες, συγκεκριμένα, εμφανίστηκαν το 2023, ενώ το φαινόμενο των ισχυρών οπιοειδών τύπου φαιντανύλης (συνθετικό οπιοειδές το οποίο χρησιμοποιείται ως αναλγητικό κατά τη διάρκεια της αναισθησίας) θέτει σε συναγερμό τις Αρχές.
Αν και δεν καταγράφεται ακόμα μαζική παρουσία των συνθετικών ναρκωτικών στην ΕΕ, η εμπειρία από τις ΗΠΑ λειτουργεί ως προειδοποιητική ένδειξη.
Θάνατοι από υπερβολική δόση
Ταυτόχρονα σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, ο αριθμός των αστέγων χρηστών έχει αυξηθεί, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύεται η ανάγκη για στοχευμένες παρεμβάσεις με έμφαση στη μείωση της βλάβης, την επανένταξη και την πρόληψη ασθενειών.
Το streetwork έχει αναβαθμιστεί, κυρίως μέσω ΜΚΟ, όμως οι δομές φιλοξενίας και αποκατάστασης εξακολουθούν να υπολείπονται των πραγματικών αναγκών.
Στην Ευρώπη, καταγράφονται ήδη 6.500 θάνατοι από υπερβολική δόση για το 2023, με το 80% από αυτές να σχετίζεται με οπιοειδή.
