“Η λύση των δύο κρατών το 2023 θα έμοιαζε πολύ διαφορετική από τη λύση των δύο κρατών το 1993” δήλωσε ο Γιόσι Μέκελμπεργκ, συνεργάτης του think tank Chatham House με έδρα το Λονδίνο. Καθώς το Ισραήλ συνεχίζει τους βομβαρδισμούς και τη χερσαία εισβολή στη Γάζα μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, παγκόσμιοι ηγέτες επαναφέρουν στο προσκήνιο την -αδιέξοδη μέχρι τώρα- διπλωματική προσπάθεια δεκαετιών για την ειρήνευση στην περιοχή.
Πολλοί όμως την θεωρούν απίθανη.
Τι είναι η λύση των δύο κρατών;
Η λύση των δύο κρατών όπως αναλύει δημοσίευμα της Washington Post, προβλέπει δύο εδαφικά διακριτά κράτη – ένα για τους Ισραηλινούς και ένα για τους Παλαιστίνιους. Η ιδέα προϋπήρχε της δημιουργίας του Ισραήλ το 1948, μετά το τέλος της βρετανικής Εντολής για την Παλαιστίνη. Αλλά τα ξεσπάσματα βίας και ο πόλεμος εμπόδισαν την πρόοδο κατά τη διάρκεια των δεκαετιών.
Στις συμφωνίες του Όσλο το 1993 με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ, το Ισραήλ αποδέχθηκε την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης ως εκπρόσωπο των Παλαιστινίων.
Οι δύο πλευρές συμφώνησαν ότι η Παλαιστινιακή Αρχή θα αναλάμβανε κυβερνητικές αρμοδιότητες στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα, δημιουργώντας κάποια ελπίδα για έναν οδικό χάρτη προς δύο κράτη.
Το 2000, ο Μπιλ Κλίντον προσπάθησε ανεπιτυχώς να καταλήξει σε συμφωνία με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Εχούντ Μπαράκ και τον Παλαιστίνιο ηγέτη Γιασέρ Αραφάτ.
Μήνες αργότερα, ξέσπασαν συγκρούσεις μετά την επίσκεψη του Αριέλ Σαρόν, βουλευτή τότε στην αντιπολίτευση και αργότερα πρωθυπουργό στον περίβολο του μουσουλμανικού τεμένους Αλ Ακσά στην Ιερουσαλήμ, που θεωρείται ο τρίτος πιο ιερός χώρος για το Ισλάμ. Ετσι ξεκίνησε η δεύτερη παλαιστινιακή ιντιφάντα, που συντάραξε την περιοχή για χρόνια.
“Από τότε, στην πραγματικότητα, έχουν γίνει μηδενικά βήματα προς τα εμπρός”, δήλωσε ο Γκίλμπερτ Ακχαρ, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο SOAS University of London. ” Αντίθετα η κατάσταση έχει μόνο επιδεινωθεί”.
Ποιες είναι οι προκλήσεις;
Τα οράματα για ένα παλαιστινιακό κράτος περιλαμβάνουν συνήθως τη Γάζα και μεγάλο μέρος της Δυτικής Όχθης με ανταλλαγές γης που θα αντισταθμίσουν τους ισραηλινούς οικισμούς στη Δυτική Όχθη
Οι περισσότεροι διεθνείς υποστηρικτές της λύσης των δύο κρατών τάσσονται υπέρ της επιστροφής του Ισραήλ στα σύνορα που είχε πριν από τις προσαρτήσεις εδαφών μετά τον πόλεμο του 1967, σύμφωνα με το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων.
Παλαιστίνιοι και Ισραηλινοί ζουν σήμερα, εντός των συνόρων του δυνητικού μελλοντικού κράτους του άλλου. Πολλές παλαιστινιακές οικογένειες επιδιώκουν να επιστρέψουν σε περιοχές που χάθηκαν κατά τη διάρκεια της «Νάκμπα», το 1948, όταν περίπου 700.000 Παλαιστίνιοι εκτοπίστηκαν.
Οι Παλαιστίνιοι εξάλλου βλέπουν την Ανατολική Ιερουσαλήμ, η οποία προσαρτήθηκε από το Ισραήλ, ως την πρωτεύουσα ενός μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους.
Η κατάσταση περιπλέχτηκε περαιτέρω από την απόφαση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να αναγνωρίσει την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ το 2017.
Τι λένε οι ηγέτες της περιοχής
Ο Μαχμούντ Αμπάς, πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής, η οποία κυβερνά τις ελεγχόμενες από τους Παλαιστίνιους περιοχές της Δυτικής Όχθης, κατηγόρησε το Ισραήλ ότι “σαμποτάρει συστηματικά τη λύση των δύο κρατών”.
Ο Νετανιάχου κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του το 2015 δήλωσε ότι δεν θα υπάρξει ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος για όσο διάστημα ασκεί τα καθήκοντά του.
Έκτοτε, εμφανίστηκε πιο δεκτικός στην ιδέα, αλλά με σημαντικές επιφυλάξεις για θέματα ασφάλειας.
Είχε δηλώσει στο CNN νωρίτερα φέτος:”Είμαι σίγουρα πρόθυμος να τους δώσω όλες τις εξουσίες που χρειάζονται για να αυτονομηθούν αλλά καμία από τις εξουσίες που μπορούν να μας απειλήσουν”.
Η Χαμάς, το 2017 είπε ότι είναι έτοιμη να αποδεχθεί ένα παλαιστινιακό κράτος κατά μήκος των συνόρων του 1967. Ωστόσο, ο τότε ηγέτης της, ο Χάλεντ Μεσάαλ, δήλωσε ότι δεν θα αναγνώριζε το Ισραήλ ούτε θα εκχωρούσε κανένα νόμιμο δικαίωμα.
Είναι δυνατή ;
Πριν από τον πρόσφατο πόλεμο, η κατασκευή οικισμών από το Ισραήλ στη Δυτική Όχθη, αποτελούσε ένα από τα πιο πιεστικά εμπόδια προς την ειρήνη για τους Παλαιστίνιους.
Ο Αχκάρ, δήλωσε ότι οι συμφωνίες του Όσλο δεν περιείχαν καμία διάταξη για να σταματήσει η οικοδόμηση οικισμών, η οποία έχει εκτοξευθεί κατά τις δεκαετίες που μεσολάβησαν. “Για να δεχτούν οι Παλαιστίνιοι κάτι σαν λύση δύο κρατών, θα χρειαζόταν πλήρης διάλυση των οικισμών“, είπε.
Μια δεκαετία αργότερα, εξάλλου, πολλοί Ισραηλινοί βλέπουν την αποχώρηση από τη Γάζα ως μεγάλο λάθος
Ο Μαρκ ΛεΒίν, καθηγητής ιστορίας και πρόεδρος του προγράμματος παγκόσμιων μελετών Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Ιρβάιν, δήλωσε ότι η λύση των δύο κρατών δεν είναι πλέον εφικτή. “Απλά κοιτάξτε το χάρτη”, είπε, αναφερόμενος στους εκατοντάδες ισραηλινούς οικισμούς σε όλη τη Δυτική Όχθη.
“Όλοι ευχόμαστε να ήταν δυνατή η λύση των δύο κρατών. Εσύ παίρνεις αυτό το μέρος, εσύ παίρνεις το άλλο, όπως ένα διαζύγιο“, είπε χαρακτηριστικά. Ωστόσο, “δεν υπάρχει περίπτωση να πουλήσουμε το σπίτι και να χωρίσουμε”, πρόσθεσε.
Η κατάσταση θα έπρεπε να μοιάζει περισσότερο με ένα “διαζύγιο της εποχής της πανδημίας, όπου χωρίζετε, αλλά εξακολουθείτε να ζείτε στο ίδιο σπίτι”, είπε.
Καλύτερα ένα υβριδικό μοντέλο
Ο Λεβίν οραματίζεται ένα είδος υβριδικού μοντέλου: “κοινά, επικαλυπτόμενα, ή αυτό που αποκαλούμε “παράλληλα κράτη”, τα οποία δεν ορίζονται από τη σύνδεση μεταξύ εδάφους και κυριαρχίας. “Το Ισραήλ θα μπορούσε να παραμείνει ένα εβραϊκό κράτος, η Παλαιστίνη θα μπορούσε να είναι ένα παλαιστινιακό κράτος, αλλά οι Εβραίοι και οι Παλαιστίνιοι θα μπορούσαν να ζουν οπουδήποτε”, είπε.
Δεν είναι ο μόνος που σκέφτεται πέρα από το παραδοσιακό μοντέλο των δύο κρατών. Ορισμένοι Ισραηλινοί, Παλαιστίνιοι και ανεξάρτητοι μελετητές έχουν υποστηρίξει την ιδέα μιας συνομοσπονδίας ως εναλλακτική λύση.
Ωστόσο, “και στις δύο πλευρές, δεν υπάρχει ηγεσία που να πιστεύει στην ειρήνη”, δήλωσε ο Μέκελμπεργκ.
