Οπόλεμος στη Γάζα πήρε απρόσμενη τροπή με την είσοδο στη σκηνή του πλέον απίθανου παίκτη: Οι αντάρτες Χούθι της Υεμένης επιτίθενται με βαλλιστικούς πυραύλους στο Ισραήλ, 2.200 χιλιόμετρα μακριά, και σε πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα, αχρηστεύοντας τη Διώρυγα του Σουέζ. Και η αχρήστευση της Διώρυγας του Σουέζ πιθανώς θα καταφέρει αυτό που δεν έχουν καταφέρει ως τώρα οι χιλιάδες τόνοι πυρομαχικά που έχουν χρησιμοποιηθεί στη Γάζα: να γενικεύσει τον πόλεμο σε παγκόσμια κλίμακα. Το πρώτο ερώτημα είναι ποιοι είναι οι Χούθι. Το πιο σημαντικό ερώτημα είναι πώς μπορούν να τα κάνουν όλα αυτά. Το ερώτημα-κλειδί, όμως, είναι γιατί τα κάνουν. Κι όπως ξεδιπλώνονται οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα αποκαλύπτεται ο πολύ σύνθετος γεωπολιτικός ιστός που ονομάζεται Μέση Ανατολή.
Ποιοι είναι οι Χούθι;
Οι Χούθι είναι Ζαϊντί, ένα παρακλάδι του σιιτικού Ισλάμ. Αυτό τους συνδέει με το σιιτικό Ιράν, το Ιράκ και τη Χεζμπολάχ του Λιβάνου. Παρότι οι Χούθι δεν ασπάζονται το ίδιο είδος σιιτισμού με τους παραπάνω, αποτελούν με το Ιράν και τη Χεζμπολάχ κάποιου είδους «άξονα» με -θεωρητικά- κοινό στοιχείο τη θρησκεία. Οι Ζαϊντί εμφανίστηκαν στην ορεινή Βόρεια Υεμένη τον 9ο αιώνα και έχουν περάσει τα επόμενα χίλια διακόσια χρόνια πολεμώντας για τον έλεγχο της χώρας. Από το 1918 ως το 1962 είχαν το δικό τους βασίλειο, το οποίο διαλύθηκε μετά από επανάσταση που στήριξαν η Αίγυπτος και η Σοβιετική Ένωση. Οι Ζαϊντί κατέφυγαν στα πολύ γνώριμα σε αυτούς βουνά και έγιναν αντάρτες. Η ειρωνεία είναι ότι στον ένοπλο αγώνα τους είχαν τότε τη στήριξη της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ. Το 1978, μετά από σειρά πραξικοπημάτων, την εξουσία στην Υεμένη ανέλαβε ο στρατηγός Αλί Αμπντουλάχ Σαλέχ, ο οποίος ταλαιπώρησε τη χώρα επί 33 χρόνια. Παρότι το καθεστώς του ήταν η επιτομή της διαφθοράς και του αυταρχισμού, απολάμβανε τη στήριξη των ΗΠΑ, καθώς τις διευκόλυνε στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας και της Αλ Κάιντα.
Τη δεκαετία του 1990 εμφανίζονται οι Χούθι ως αντιστασιακή ομάδα. Ηγέτης τους ήταν ο Χουσεΐν αλ Χούθι, από τον οποίο πήραν το όνομά τους. Στόχος τους ήταν να ρίξουν το διεφθαρμένο καθεστώς Σαλέχ. Αντιπαθούσαν τους Αμερικανούς που τον στήριζαν, αλλά μέχρι εκεί. Γενικά ήταν ένα δίκαιο κίνημα με δίκαια αιτήματα. Όλα αυτά μέχρι το 2003 και την αμερικανική επέμβαση στο Ιράκ. Οι σιίτες Χούθι εξοργίζονται και το κίνημά τους προσχωρεί στον ισλαμικό φονταμενταλισμό. Υιοθετούν το σλόγκαν «Ο Θεός είναι μεγάλος, θάνατος στις ΗΠΑ, κατάρες στους Εβραίους και νίκη στο Ισλάμ», που τα λέει όλα. Μοντέλο τους γίνεται η Χεζμπολάχ του Λιβάνου. Μακρινός, αλλά πάντα στοργικός θείος γίνεται το Ιράν, καθώς πιο πολύ και από τη θρησκεία τούς ενώνει ο κοινός εχθρός, η σουνιτική Σαουδική Αραβία. Ο Σαλέχ αρχίζει να βομβαρδίζει τους Χούθι με τη βοήθεια της Σαουδικής Αραβίας, η οποία το τελευταίο που θέλει είναι ένα ασκέρι από ιρανόφιλους σιίτες να επικρατεί στα νότια σύνορά της. Αυτό, όμως, που θα περίμενε κανείς να είναι ένας απλός περίπατος για την πανίσχυρη και πάμπλουτη Σαουδική Αραβία καταλήγει σε συντριπτική ήττα. Επί χρόνια οι Σαουδάραβες πετούσαν βόμβες και πυραύλους δισεκατομμυρίων δολαρίων στην Υεμένη χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Αντιθέτως, οι Χούθι γίνονταν όλο και πιο ισχυροί, έμπειροι και νικηφόροι.
Ένας πόλεμος «διά αντιπροσώπων»
Το 2011 η Αραβική Άνοιξη φτάνει στην Υεμένη και ο Σαλέχ παραιτείται υπέρ του αντιπροέδρου του Αμπντουλάχ Μανσούρ Χαντί, ο οποίος αποδεικνύεται ίδιος και χειρότερος. Οι Χούθι εξοργίζονται ξανά και σε μια πιρουέτα πρωτοφανή ακόμη και για τα στάνταρ της Μέσης Ανατολής συμμαχούν με τον Σαλέχ, τον οποίο πάλευαν επί δεκαετίες να ρίξουν, εναντίον του νέου καθεστώτος. Κερδίζουν σύντομα ευρεία υποστήριξη έναντι του αντιδημοφιλούς Χαντί και το 2015 ξεκινάει ένας νέος πόλεμος. Αυτή τη φορά η Σαουδική Αραβία παίρνει το μέρος του Χαντί. Όσο οι Χούθι καταλαμβάνουν όλο και μεγαλύτερο μέρος της Υεμένης, συσφίγγονται οι σχέσεις τους με το Ιράν και οι Σαουδάραβες βλέπουν τον χειρότερο εφιάλτη τους να ζωντανεύει. Για τους περισσότερους, ο πόλεμος στην Υεμένη είναι ένας πόλεμος ανάμεσα στο Ιράν και στη Σαουδική Αραβία διά αντιπροσώπων. Τα πράγματα, φυσικά, είναι πιο περίπλοκα απ’ ό,τι φαίνονται.
Οι Σαουδάραβες ζήτησαν τη βοήθεια των Αμερικανών, επικαλούμενοι «ιρανική συνωμοσία», κι εκείνοι απάντησαν ότι, σύμφωνα με τις πληροφορίες τους, το Ιράν όχι μόνο δεν ενθάρρυνε τους Χούθι στην προέλασή τους, αλλά προσπαθούσε και να τους αποτρέψει. Εκείνοι, όμως, μεθυσμένοι από τις νίκες τους, έκαναν του κεφαλιού τους. Αυτό εν μέρει είναι μάλλον αλήθεια, ενώ εν μέρει δείχνει την απροθυμία των Αμερικανών να κοντράρουν μετωπικά το Ιράν. Ταυτόχρονα, αποκαλύφθηκε ότι οι ΗΠΑ συνεργάζονταν με τους Χούθι εναντίον της Αλ Κάιντα. Η Σαουδική Αραβία δεν πτοείται και ξεκινά τον πόλεμο μόνη της, με την υποστήριξη άλλων αραβικών κρατών, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν. Ο Μπάρακ Ομπάμα υποκύπτει και στηρίζει τη Σαουδική Αραβία, όπως και η Βρετανία. Οι βόμβες που ρίχνουν οι Σαουδάραβες στην Υεμένη είναι αμερικανικής και βρετανικής προέλευσης, ενώ οι πύραυλοι που εκτοξεύουν οι Χούθι είναι ιρανικής τεχνολογίας.
Επτά χρόνια αργότερα, το 2022, ο αποκλεισμός που είχαν επιβάλει οι Σαουδάραβες στην Υεμένη είχε εξελιχθεί σε ανθρωπιστική κρίση τεράστιας κλίμακας και οι βόμβες συνέχιζαν να πέφτουν χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Οι Χούθι ήταν εκεί, πανίσχυροι, ήρωες στη συνείδηση κάποιων, εγκληματίες για άλλους, έχοντας εδραιώσει το δικό τους πολύ διεφθαρμένο και αυταρχικό καθεστώς στις περιοχές που έλεγχαν και ρεζιλεύοντας συστηματικά τη Σαουδική Αραβία και τους συμμάχους της, εκτοξεύοντας πυραύλους προς το Ριάντ και το Αμπού Ντάμπι, αλλά κυρίως προς βιομηχανικούς και στρατηγικούς στόχους. Το 2020 υπολογίστηκε ότι το 90% των πυραύλων τους έβρισκε τον στόχο του. Οι Χούθι είχαν πλέον γίνει μια πολύ έμπειρη πολεμική μηχανή, η οποία είναι δεδομένο ότι είχε τη στήριξη του Ιράν, αλλά η Τεχεράνη εντέχνως κρατούσε πάντα τη σχέση πολύ θολή, ώστε να μην μπορεί να κατηγορηθεί για κάτι.
Τον Απρίλιο του 2022, μετά από επτά χρόνια πολέμου που του κόστιζαν περίπου 6 δισ. δολάρια τον μήνα, ο ισχυρός άντρας της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, αποφάσισε να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τους Χούθι και ο πόλεμος σταμάτησε. Οι διαπραγματεύσεις συνέπεσαν, και όχι τυχαία, με την προσπάθεια προσέγγισης της χώρας με το Ιράν. Αυτό που ελάχιστοι γνωρίζουν είναι ότι ο βασικός στόχος της προσέγγισης της Σαουδικής Αραβίας στο Ιράν ήταν να της παράσχει έναν τρόπο να τελειώνει με την Υεμένη. Εκεί δοκιμάστηκε και ο βαθμός επιρροής του Ιράν στους Χούθι, που αποδείχθηκε ότι δεν ήταν τελικά τόσο μεγάλος. Οι Χούθι πείστηκαν μεν να μπουν σε συνομιλίες, αλλά δεν πείστηκαν να είναι λογικοί στις απαιτήσεις τους. Σε κάθε περίπτωση, οι διαπραγματεύσεις τραβούσαν σε μάκρος, αλλά φαίνονταν να πηγαίνουν καλά, ιδιαίτερα μετά την τελευταία επίσκεψη εκπροσώπων των Χούθι στο Ριάντ στις 15 Σεπτεμβρίου.
Τι θέλουν στην πραγματικότητα οι Χούθι;
Οι Χούθι δεν δίνουν δεκάρα για τους Παλαιστίνιους, με τους οποίους δεν αισθάνονται καμία συνάφεια. Η επικρατούσα άποψη των αναλυτών, αλλά και οι πληροφορίες των υπηρεσιών πληροφοριών των χωρών της Δύσης συγκλίνουν στο ότι δρουν αυτόνομα και η σύνδεσή τους με τον «άξονα» Ιράν-Χεζμπολάχ είναι πιο χαλαρή απ’ όσο πιστεύεται. Οι ελπίδες για αποκλιμάκωση της κρίσης στρέφονται στην Κίνα
Τρεις εβδομάδες μετά η Χαμάς επιτίθεται στο Ισραήλ και τα πάντα ανατρέπονται πάλι. Οι συνομιλίες Σαουδικής Αραβίας και Ιράν σταματούν και ξεσπάει ο πόλεμος στη Γάζα που πολώνει τον αραβικό κόσμο. Οι Χούθι ξεκινούν τις επιθέσεις στο Ισραήλ δύο εβδομάδες αργότερα. Και τώρα προχωρούν στον ουσιαστικό αποκλεισμό της Ερυθράς Θάλασσας. Εύλογα αναρωτιέται κανείς τι θέλουν. Έχουν ουσιαστικά τον έλεγχο της Υεμένης και οι διαπραγματεύσεις με τη Σαουδική Αραβία προχωρούσαν ικανοποιητικά, καθώς φαινόταν ότι θα έπαιρναν τα περισσότερα από αυτά που ζητούσαν, να τους αφήσουν, δηλαδή, οι Σαουδάραβες ήσυχους, αλλά κυρίως πολλά χρήματα.
Η απάντηση κρύβεται στον τρόπο με τον οποίο εξελίχθηκε το κίνημά τους τα τελευταία 20 χρόνια, από ένα αντάρτικο εναντίον της διαφθοράς σε μια καθεστωτική οργάνωση διψασμένη για εξουσία και χρήματα. Στην ίδια την Υεμένη οι Χούθι μπορεί να κέρδισαν τον πόλεμο, αλλά έχασαν την υποστήριξη του κόσμου, που τους θεωρεί απλώς μια οπλισμένη μαφία και τους κατηγορεί για τα δεινά που χτύπησαν την πάμφτωχη χώρα. Καταληστεύουν την ανθρωπιστική βοήθεια που πηγαίνει στην Υεμένη ή την παρεμποδίζουν να φτάσει σε όσους την έχουν ανάγκη, δολοφονούν, φυλακίζουν και βασανίζουν ανθρώπους ανεξέλεγκτα, έχοντας χάσει κάθε λαϊκό έρεισμα.
Η απόφασή τους να επιτεθούν στο Ισραήλ μπορεί φαινομενικά να δείχνει ενορχηστρωμένη από το Ιράν -όπως εξάλλου και η επίθεση της Χαμάς-, αλλά είναι λίαν αμφίβολο εάν η Τεχεράνη βρίσκεται πίσω από όλα όσα συμβαίνουν τις τελευταίες μέρες στην Ερυθρά Θάλασσα. Όχι ότι τη δυσαρεστούν κιόλας, αλλά οι Ιρανοί είναι πολύ έξυπνοι για να ρισκάρουν την άμεση εμπλοκή τους σε ένα διεθνές επεισόδιο τέτοιου μεγέθους. Αυτό που θέλουν στην πραγματικότητα οι Χούθι είναι να βελτιώσουν τη θέση τους τόσο στις διαπραγματεύσεις με τη Σαουδική Αραβία όσο και μέσα στην ίδια την Υεμένη. Δρουν απόλυτα εκβιαστικά, με τη ληστρική λογική που διέπει και όλη τους τη δομή πλέον. Η Γάζα ήταν απλώς η αφορμή. Οι Χούθι δεν δίνουν δεκάρα για τους Παλαιστίνιους, με τους οποίους δεν αισθάνονται καμία συνάφεια. Η επικρατούσα άποψη των αναλυτών, αλλά και οι πληροφορίες των υπηρεσιών πληροφοριών των χωρών της Δύσης συγκλίνουν στο ότι δρουν αυτόνομα και η σύνδεσή τους με τον «άξονα» Ιράν-Χεζμπολάχ είναι πιο χαλαρή απ’ όσο πιστεύεται.
Συνεπώς, τι έχουμε; Έναν στρατό περίπου 100.000 φανατισμένων και άπληστων κατσαπλιάδων που εκβιάζουν όλη την υφήλιο. Στο Ισραήλ κάποιοι ζητούν στρατιωτική επέμβαση στην Υεμένη, κάτι που θα ήταν στρατηγικά τεράστιο λάθος, ιδιαίτερα με τα μέτωπα στη Γάζα και στον Νότιο Λίβανο ανοιχτά. Επίσης, είναι λίαν αμφίβολο αν ο ισραηλινός στρατός πετύχαινε εκεί όπου απέτυχε ο σαουδαραβικός. «Το να κυνηγάς τους Χούθι είναι σαν να πολεμάς μια ομίχλη», όπως το έθεσε Ισραηλινός στρατιωτικός εμπειρογνώμων. Ακόμη και ο Τζο Μπάιντεν προειδοποίησε το Ισραήλ να μην προβεί σε αντίποινα, φοβούμενος διασπορά του πολέμου. Οι Χούθι στην αρχή επιτίθεντο μόνο σε ισραηλινά πλοία, αλλά τώρα δεν κάνουν διακρίσεις και βαφτίζουν ό,τι περνάει από Ερυθρά Θάλασσα «πλοίο με σιωνιστικές διασυνδέσεις».
Όπως και στο παρελθόν, παίρνουν θάρρος από κάθε επιτυχία τους και έχουν ήδη γονατίσει το παγκόσμιο εμπόριο, το 12% του οποίου περνάει από το Σουέζ. Οι ΗΠΑ, παντελώς απρόθυμες να επιτεθούν στην Υεμένη, γνωρίζοντας ότι αυτό θα οδηγήσει πιθανώς σε εμπλοκή με το Ιράν, απάντησαν με τη δημιουργία πολυεθνικής ναυτικής δύναμης στην περιοχή, στην οποία θα μετάσχει και η Ελλάδα. Οι Χούθι είπαν ότι όποιος τους επιτεθεί «θα περάσει πολύ άσχημα», γεγονός για το οποίο δεν πρέπει να έχουμε καμία αμφιβολία. Παρ’ όλα αυτά, τις τελευταίες μέρες δέχονται επιθέσεις με πυραύλους από άγνωστη πηγή, κάτι που ενισχύει τους φόβους ότι μπορεί να εμπλακούν ξανά σε πόλεμο με τη Σαουδική Αραβία.
Παραδόξως, αν και τίποτα δεν είναι παράδοξο πλέον στον κόσμο που ζούμε, οι ελπίδες για αποκλιμάκωση της κρίσης στρέφονται στην Κίνα, τα συμφέροντα της οποίας θίγονται με τον αποκλεισμό και η οποία έχει σαφή επιρροή επί του Ιράν. Ο φαύλος κύκλος θα επαναληφθεί. Μπορεί το Ιράν να ασκήσει ικανή πίεση στους Χούθι; Κι αν μπορεί, θα το κάνει ή θα καθίσει να κοιτάει όσο αποσταθεροποιούνται και άλλο η περιοχή και ο κόσμος όλος;
