- Του ΜΠΑΜΠΗ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΥ – Εφημερίδα «Έλληνας Αγρότης»
Τις τελευταίες δεκαετίες, η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα είχε ασχοληθεί με την παραγωγή μεταλλαγμένων τροφών, τις επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου και στο περιβάλλον. Μέχρι τώρα είχαμε αποσπασματικές αποφάσεις, με τις περισσότερες χώρες να είναι επιφυλακτικές. Ομως, τα πράγματα άλλαξαν μετά την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που ενέκρινε δύο γενετικώς τροποποιημένες (ΓΤ) ποικιλίες αραβοσίτου και ανανέωσε την έγκριση μίας ακόμη για χρήση σε τρόφιμα και ζωοτροφές.
Το περίεργο είναι ότι, ενώ δεν επιτρέπουν την καλλιέργεια, την εγκρίνουν για ζωοτροφές και τρόφιμα. Οπως ανακοινώθηκε, επιτρέπουν μόνο την εισαγωγή των εν λόγω γενετικώς τροποποιημένων ποικιλιών αραβοσίτου για χρήση σε τρόφιμα και ζωοτροφές, και όχι την καλλιέργειά τους στην Ε.Ε. Οι εν λόγω ποικιλίες αραβοσίτου έχουν υποβληθεί σε ολοκληρωμένη και αυστηρή διαδικασία αξιολόγησης, η οποία εξασφαλίζει υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας των ανθρώπων και των ζώων, καθώς και του περιβάλλοντος. Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) εξέδωσε θετική επιστημονική αξιολόγηση, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι οι εν λόγω ΓΤ ποικιλίες αραβοσίτου είναι εξίσου ασφαλείς με τις συμβατικές.
Οι εγκρίσεις ισχύουν για 10 έτη, ενώ όλα τα προϊόντα που παράγονται από αυτές τις ΓΤ ποικιλίες θα υπόκεινται στους αυστηρούς κανόνες επισήμανσης και ιχνηλασιμότητας της Ε.Ε.
Η Επιτροπή είχε νομική υποχρέωση να αποφασίσει σχετικά με τις άδειες αυτές καθώς τα κράτη-μέλη δεν πέτυχαν ειδική πλειοψηφία ούτε υπέρ ούτε κατά της έγκρισης στη μόνιμη επιτροπή και την ακόλουθη Επιτροπή Προσφυγών.
«Υπέρ» οι κυβερνήσεις
Οι κυβερνήσεις έχουν ταχθεί υπέρ, γιατί εκτιμάται ότι η χρήση γενετικώς τροποποιημένων ποικιλιών «μπορεί να βοηθήσει το σύστημα τροφίμων μας να γίνει πιο βιώσιμο και ανθεκτικό, αναπτύσσοντας βελτιωμένες φυτικές ποικιλίες που θα είναι ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή και στα παράσιτα, θα έχουν μεγαλύτερη απόδοση ή θα απαιτούν λιγότερα λιπάσματα και φυτοφάρμακα».
Οι θέσεις αυτές είχαν εγκριθεί με 307 ψήφους υπέρ και 263 κατά, και αφορούσαν τις λεγόμενες «νέες γονιδιωματικές τεχνικές» (NGT), γνωστές και ως «τεχνικές επεξεργασίας γονιδιώματος» (gene editing).
Ως ανάγκη για τις παρεμβάσεις προβάλλεται η ανθεκτικότητα των προϊόντων. Εκτός Ε.Ε. κυκλοφορούν ήδη προϊόντα NGT. Στις Φιλιππίνες, επισημαίνει η ανακοίνωση του Ευρωκοινοβουλίου, κυκλοφορούν μπανάνες που δεν μαυρίζουν, κάτι που μειώνει τη σπατάλη τροφίμων και τις εκπομπές CO2.
Το Κόμμα των Πρασίνων και η Greenpeace τάχθηκαν κατά της πρότασης, με κυριότερο επιχείρημα ότι θα ενισχύονταν τα αγροτεχνολογικά μονοπώλια. Αντίθετα, η ευρωπαϊκή ερευνητική κοινότητα χαιρέτισε την απόφαση. Υπέρ της απόφασης έχει ταχθεί και η ένωση των ευρωπαϊκών συνεταιρισμών Copa Cogeca, που εκπροσωπεί 22 εκατ. Ευρωπαίους αγρότες, χαρακτηρίζοντας τις NGT «πρακτικές λύσεις που μπορούν να βοηθήσουν τη γεωργία να συμβιβάσει την υψηλή παραγωγή με την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, ενώ παράλληλα διατηρείται η έρευνα αιχμής στην Ε.Ε».
Greenpeace: «Ενδέχεται να παραβιάζει τη συνταγματική νομοθεσία»
Σύμφωνα με την Greenpeace, εφόσον η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τελικά υιοθετηθεί, ενδέχεται να παραβιάζει τη συνταγματική νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η οποία εγγυάται υψηλό επίπεδο προστασίας για την υγεία των ανθρώπων και το περιβάλλον, καθώς και για τα δικαιώματα των αγροτών και των καταναλωτών. Επίσης, ο νόμος θα μπορούσε να καταστρατηγεί το Πρωτόκολλο της Καρθαγένης για τη βιοασφάλεια, μια διεθνή συμφωνία δεσμευτική για την Ευρωπαϊκή Ενωση και τα κράτη-μέλη της, η οποία ρυθμίζει τη διασυνοριακή κυκλοφορία μεταλλαγμένων.
Τα «υπέρ» και τα «κατά» αυτών των τροφίμων
Γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα (GMOs), σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, θεωρούνται αυτά των οποίων το γενετικό υλικό (DNA) έχει τροποποιηθεί με τεχνητό τρόπο, όπως π.χ. με την εισαγωγή γονιδίων από έναν διαφορετικό οργανισμό, χρησιμοποιώντας τις τεχνικές της βιοτεχνολογίας και της γενετικής μηχανικής. O κύριος λόγος που οδήγησε στη δημιουργία τέτοιων οργανισμών ήταν η ανάγκη για προστασία των καλλιεργειών από έντομα, ζιζανιοκτόνα και ιούς που προσβάλλουν φυτικά κύτταρα, ώστε να αποφευχθούν τόσο η επιβάρυνση της υγείας των ανθρώπων όσο και η επιβάρυνση του περιβάλλοντος.
Συγκεκριμένα, μερικά οφέλη της γενετικής τροποποίησης στη γεωργία είναι οι αυξημένες αποδόσεις των καλλιεργειών, το μειωμένο κόστος παραγωγής τροφίμων ή/και φαρμάκων, η μειωμένη ανάγκη για φυτοφάρμακα, η ενισχυμένη σύνθεση και ποιότητα των τροφίμων, η αντοχή σε παράσιτα και ασθένειες κ.ά.
Οι παρεμβάσεις αυτές προβληματίζουν, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) και το υπουργείο Γεωργίας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής να τάσσονται υπέρ της κατανάλωσης των τροφίμων αυτών, δηλώνοντας μάλιστα ότι είναι τόσο ασφαλή όσο και τα συμβατικά τρόφιμα.
Η όλη προσπάθεια έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της. Οι υπέρμαχοι των μεταλλαγμένων υποστηρίζουν ότι τα προϊόντα φυτικής προέλευσης:
-έχουν καλύτερη γεύση και ποιότητα
-προσφέρουν καλύτερες και μεγαλύτερες σοδειές, αυξημένη αντίσταση εναντίον βλαβερών οργανισμών και ασθενειών, χρειάζονται λιγότερα εντομοκτόνα και ζιζανιοκτόνα
-αυξημένη περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά.
Σε ό,τι αφορά τα προϊόντα ζωικής προέλευσης:
-έχουν περισσότερες θρεπτικές ιδιότητες, αυξημένη αντίσταση των ζώων σε ασθένειες, αύξηση της παραγωγικότητας
-έχουν καλύτερη και περισσότερη παραγωγή κρέατος, αβγών και γάλακτος
-συμβάλλουν στη βελτίωση της υγείας των ζώων και σε καλύτερες διαγνωστικές μεθόδους.
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι θα υπάρχουν οφέλη για το περιβάλλον, καθώς θα απαιτηθεί λιγότερη χρήση εντομοκτόνων, ζιζανιοκτόνων και λιπασμάτων.
Οφέλη θα υπάρχουν και ως προς την επίλυση του επισιτιστικού προβλήματος στον κόσμο, αφού θα έχουμε αυξημένη παραγωγή τροφίμων και ασφάλεια για τον αυξανόμενο ανθρώπινο πληθυσμό της Γης.
Ωστόσο, υπάρχουν και αρνητικά για την ανθρώπινη υγεία. Αυτά αφορούν τη μεταφορά αλλεργιών, τη δημιουργία ανθεκτικών μικροοργανισμών στα αντιβιοτικά λόγω μετάδοσης των γονιδίων που προσδίδουν την ανθεκτικότητα αυτή, άγνωστες επιδράσεις που μπορεί να έχουν σχέση με καρκίνο κ.ά.
Κίνδυνοι υπάρχουν και για το περιβάλλον, με την ανεπιθύμητη μεταφορά ΓΤ χαρακτηριστικών σε άλλους οργανισμούς με φυσικούς τρόπους, την απώλεια του πλούτου της βιολογικής διαφοροποίησης στο φυτικό και ζωικό βασίλειο, άγνωστες επιδράσεις σε μικρόβια ή άλλους μικροοργανισμούς του εδάφους.
Ενα από τα θέματα που προβληματίζουν τις κυβερνήσεις είναι ότι μερικές πολυεθνικές εταιρίες θα μπορούν να ελέγχουν την παγκόσμια παραγωγή τροφίμων λόγω πνευματικών δικαιωμάτων, ενώ δεν αποκλείεται και η εξάρτηση των φτωχότερων και λιγότερο αναπτυγμένων χωρών από τις πλουσιότερες και βιομηχανοποιημένες χώρες
Πολλοί είναι επίσης εκείνοι οι οποίοι θέτουν και ηθικά ζητήματα, καθώς πρόκειται για επέμβαση στους γενετικούς μηχανισμούς της φύσης και για παραβίαση των εσωτερικών αξιών φυσικών οργανισμών και ανάμειξη γονιδίων από βιολογικά διαφορετικούς οργανισμούς. Δεδομένου ότι είναι οι περισσότερο πλούσιες και αναπτυγμένες χώρες αυτές που ελέγχουν την τεχνολογία των ΓΤΤ, υπάρχει ο κίνδυνος στρέβλωσης και τα νέα προϊόντα να αναπτύσσονται σύμφωνα με τα συμφέροντα των χωρών αυτών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν δεδομένα που να υποστηρίζουν ότι τα ΓΤΤ έχουν προκαλέσει κάποια ασθένεια ή βλάβες σε ανθρώπους.
Παραγωγή για να καλυφθούν οι ανάγκες της κτηνοτροφίας
Τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα προορίζονται κυρίως για να καλύψουν τις ανάγκες της κτηνοτροφίας, δηλαδή χρησιμοποιούνται ως ζωοτροφές. Αφού τα ζώα που προορίζονται για τροφή αυτή τη στιγμή στον πλανήτη φτάνουν ετησίως τα 70 δισεκατομμύρια (χωρίς τα θαλάσσια είδη), για τη σίτισή τους χρειάζονται τόσο μεγάλες καλλιέργειες που η γενετική μετάλλαξη των φυτών ώστε να αυξηθεί η παραγωγή θα είναι αναγκαία.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση διατηρεί μητρώο με όλα τα ΓΤ τρόφιμα και τις ζωοτροφές που έχουν εγκριθεί για να κυκλοφορούν στην αγορά. Εκεί, μπορεί κανείς να δει πάνω από 80 εγκεκριμένα ΓΤ προϊόντα, τις επιτρεπτές χρήσεις τους, τις εταιρίες που παράγουν τους σπόρους, καθώς και τον τύπο γενετικής τροποποίησης που έχει γίνει.
Η ΣΗΜΑΝΣΗ – Από σογιάλευρο ή από καλαμπόκι
Στην Ευρωπαϊκή Ενωση, τα τρόφιμα για ανθρώπινη κατανάλωση αλλά και οι ζωοτροφές υποχρεωτικά έχουν επισήμανση για τον καταναλωτή όταν περιέχουν ΓΤΟ. Με μια αναζήτηση για όρους όπως «ζωοτροφή πάχυνσης» ή «ζωοτροφή γαλακτοπαραγωγής» βρίσκουμε ζωοτροφές που περιέχουν συστατικά όπως «γ.τ. σογιάλευρο» και «γ.τ. καλαμπόκι». Επίσης, βρίσκουμε στην αγορά προϊόντα για ανθρώπινη χρήση που προέρχονται από τρίτες χώρες και περιέχουν συστατικά από εγκεκριμένες ΓΤ καλλιέργειες – στις ετικέτες τους αναγράφουν ποιο συστατικό είναι ΓΤ. Στις ζωοτροφές αναγράφεται η χρήση ΓΤ συστατικών, αλλά όσοι παράγουν ζωικά προϊόντα δεν είναι υποχρεωμένοι να το αναγράφουν στα προϊόντα που παράγουν.
