Η μάχη των ΗΠΑ με την Κίνα στην Αφρική για τα κρίσιμα μέταλλα

Ειδικότερα, σύμφωνα με την Πρωτοβουλία Έρευνας Κίνας-Αφρικής του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, η οποία είχε πρόσβαση σε επίσημα στοιχεία, οι ΗΠΑ επένδυσαν 7,8 δισ. δολάρια σε όλη την Αφρική το 2023, σε σύγκριση με 4 δισ. δολάρια που επένδυσε η Κίνα την ίδια περίοδο. Πρόκειται για μια σημαντική εξέλιξη που καταδεικνύει την αποφασιστικότητα πλέον των Ηνωμένων Πολιτειών να μην μείνουν πίσω στην κούρσα για τις επενδύσεις στα πολύτιμα μέταλλα.

Η αφρικανική ήπειρος είναι πλούσια σε κρίσιμα ορυκτά και μέταλλα – όπως το λίθιο, οι σπάνιες γαίες, το κοβάλτιο και το βολφράμιο – τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για την τεχνολογία. Τέτοια υλικά είναι απαραίτητα από τα ηλεκτρικά οχήματα μέχρι τα κέντρα δεδομένων τεχνητής νοημοσύνης και τα συστήματα όπλων.

Η Κίνα αποτελεί εδώ και καιρό τον μεγαλύτερο παράγοντα στην παγκόσμια αγορά κρίσιμων ορυκτών και μετάλλων. Διαθέτει σημαντικά αποθέματα στο εσωτερικό της και πρόσβαση σε προμήθειες από το εξωτερικό χάρη σε σημαντικές επενδύσεις σε ξένες μεταλλευτικές δραστηριότητες – ιδίως στην Αφρική.

Το Πεκίνο έχει επίσης δημιουργήσει μια δεσπόζουσα θέση όσον αφορά την επεξεργασία των παγκόσμιων προμηθειών και έχει σοκάρει τις ΗΠΑ με την απειλή περιορισμού των εξαγωγών. Αυτό έχει προσδώσει χαρακτήρα κατεπείγοντος στις κινήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών να αυξήσουν την πρόσβασή τους σε κρίσιμα ορυκτά και μέταλλα, με τα αφρικανικά αποθέματα να θεωρούνται κλειδί για αυτήν την κρίσιμη και επείγουσα αποστολή.

Αυτό ισχύει σε τέτοιο βαθμό που οι ΗΠΑ έχουν στην πραγματικότητα ξεπεράσει αθόρυβα την Κίνα ως ο μεγαλύτερος άμεσος ξένος επενδυτής στην Αφρική, σύμφωνα με τα τελευταία ετήσια στοιχεία.

Αυτή η αμερικανική επένδυση διευθύνεται από μια κυβερνητική υπηρεσία που ονομάζεται US International Development Finance Corporation (DFC). Η DFC ιδρύθηκε το 2019 κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Προέδρου Τραμπ και δεν διστάζει να δηλώσει ότι η αποστολή της είναι να αντιμετωπίσει το Πεκίνο. Η DFC αναφέρει στον ιστότοπό της ότι ιδρύθηκε ως μέσο «αντιμετώπισης της παρουσίας της Κίνας σε στρατηγικές περιοχές».

Τι σημαίνει αυτή η επένδυση για τις αφρικανικές εταιρείες και τις χώρες που είναι δικαιούχοι; Πέρυσι, η μεταλλευτική εταιρεία Trinity Metals της Ρουάντα εξασφάλισε επιχορήγηση 3,9 εκατ. δολαρίων από το DFC για να βοηθήσει στην ανάπτυξη των τριών ορυχείων που κατέχει στη χώρα, τα οποία παράγουν κασσίτερο, ταντάλιο και βολφράμιο.

«Η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει υποστηρίξει ένθερμα αυτό που κάνουμε, να εξετάσουμε το ενδεχόμενο να φέρουμε αυτήν την αλυσίδα εφοδιασμού απευθείας στις Ηνωμένες Πολιτείες», σημείωσε ο πρόεδρος της εταιρείας, Σον Μακόρμικ.

Η Trinity στέλνει τώρα βολφράμιο από τη Ρουάντα σε ένα εργοστάσιο επεξεργασίας στην Πενσυλβάνια. Έχει επίσης συνάψει συμφωνία για την αποστολή κασσιτέρου από τη Ρουάντα σε ένα χυτήριο στην Πενσυλβάνια.

Ο Μακόρμικ αρνείται ότι η χρηματοδότηση από την Ουάσιγκτον επηρέασε την απόφαση της εταιρείας να στείλει προμήθειες στις ΗΠΑ. «Δεν ήταν η κυβέρνηση των ΗΠΑ που είπε στον Διευθύνοντα Σύμβουλο και σε εμένα “μπορείτε σας παρακαλώ να φέρετε αυτό το βολφράμιο στην Αμερική;” Είναι δική μας απόφαση ως παράγοντες στην εμπορική αγορά», εξήγησε.

Η Trinity ανήκει κατά 5% στην κυβέρνηση της Ρουάντα και η ιρλανδική εταιρεία επενδύσεων σε κρίσιμα ορυκτά TechMet είναι επίσης μέτοχος.

Οι αφρικανικές χώρες βλέπουν ευκαιρίες στη διείσδυση των ΗΠΑ

Η Σέπο Χαϊχάμπο είναι οικονομολόγος και πρώην στέλεχος του τραπεζικού ομίλου FNB Namibia. Λέει ότι τα αφρικανικά έθνη πρέπει να υπερασπίζονται δυναμικά τα εθνικά τους συμφέροντα όταν διαπραγματεύονται με αμερικανικές οντότητες και δεν πρέπει να περιμένουν καμία εύνοια.

«Το να περιμένουμε [από τους Αμερικανούς] να εμφανιστούν και να διαπραγματευτούν και να προτείνουν ρήτρες που είναι προς το συμφέρον της Αφρικής για λογαριασμό της Αφρικής θα ήταν μη ρεαλιστικό», λέει. «Επομένως, η Αφρική πρέπει πραγματικά να προετοιμαστεί για αυτές τις δεσμεύσεις και να είναι πραγματικά σαφής ως προς τα [αποτελέσματα] που θέλει».

Η Χαϊχάμπο προσθέτει ότι οι αφρικανικές κυβερνήσεις θα πρέπει να επεκταθούν και να απομακρυνθούν από τις απλές συμφωνίες για ορυκτά με μετρητά. «Υπάρχει η ευκαιρία να εξετάσουμε διαφορετικά πλαίσια αντ’ αυτού», υποστηρίζει.

«Θα μπορούσατε να εξετάσετε συμφωνίες κατανομής παραγωγής, μοντέλα κοινοπραξιών, τοπική συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο. Τελικά, αυτό δημιουργεί μια ευκαιρία για τις αφρικανικές χώρες να δημιουργήσουν, ίσως, κρατικά επενδυτικά ταμεία που μπορούν στη συνέχεια να επενδύσουν σε αναπτυξιακούς τομείς όπως η εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη κ.λπ.».

Θέλει επίσης να δει περισσότερη επεξεργασία ορυκτών και μετάλλων στην Αφρική, αντί να εξάγονται απλώς τα μεταλλεύματα στο εξωτερικό, καθώς αυτό θα ήταν περισσότερο οικονομικά επικερδές.

Αμερικανικές επενδύσεις και σε εγκαταστάσεις στην Αφρική

Μία αμερικανική εταιρεία που κατασκευάζει ένα κρίσιμο διυλιστήριο ορυκτών και μετάλλων στην Αφρική είναι η ReElement Africa, θυγατρική του αμερικανικού ομίλου American Resources. Η ReElement Africa κατασκευάζει το διυλιστήριο στην επαρχία Gauteng της Νότιας Αφρικής.

«Ήταν εξαιρετικά ικανοποιητικό να συνειδητοποιήσουμε ότι μπορούσαμε να συνεργαστούμε με χώρες της Αφρικής για να θέσουμε εγκαταστάσεις διύλισης παράλληλα με τα έργα εξόρυξης, ώστε να μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε περισσότερο την εργασία, να αναβαθμίσουμε τις δεξιότητες, να οικοδομήσουμε μια οικονομία γύρω από αυτήν τη ζώνη και να θέσουμε τα θεμέλια για περαιτέρω βιομηχανική ανάπτυξη», λέει ο Μπεν Κινσάιντ, Διευθύνων Σύμβουλος της ReElement Africa.

Ωστόσο, ο καθηγητής Λι Μπράνστετερ, διεθνής οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο Κάρνεγκι Μέλον στο Πίτσμπουργκ, σημειώνει ότι οι ΗΠΑ έχουν χάσει ένα σημαντικό πλεονέκτημα που είχαν. Συγκεκριμένα, υποστηρίζει ότι οι εμπορικοί δασμοί του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στα αφρικανικά έθνη έχουν μειώσει τον ενθουσιασμό για τις ΗΠΑ σε ολόκληρη την ήπειρο, σε μια εποχή που ορισμένα έθνη της υποσαχάριας Αφρικής έχουν παραπονεθεί ότι οι κινεζικές επενδύσεις δεν ωφελούν αρκετά τους τοπικούς πληθυσμούς.

«Εάν η σημερινή κυβέρνηση δεν είχε επιβάλει αδιακρίτως δασμούς σε μεγάλο αριθμό αφρικανικών χωρών χωρίς προφανή λόγο, οι Ηνωμένες Πολιτείες πιθανότατα θα ήταν σε καλύτερη θέση να επωφεληθούν από την αφρικανική δυσαρέσκεια για τα κινεζικά έργα», τονίζει ο καθηγητής Μπράνστετερ.

Στο μέλλον, οι ΗΠΑ και η Κίνα ενδέχεται επίσης να δουν αυξημένο ανταγωνισμό στην Αφρική από άλλες χώρες, προσθέτει η Χαϊχάμπο και επισημαίνει το αυξημένο ενδιαφέρον για την ήπειρο από χώρες όπως η Βραζιλία, η Ινδία και η Ιαπωνία.